Abstract:
تبیین مبانی علم دینی، از گامهای اولیه و اساسی در تولید علم دینی است. یکی از مبانی موثر در تولید علم دینی، مبانی ارزشی دین است. علامه طباطبایی، نخستین کسی است که به تبیین ماهیت مفاهیم اعتباری پرداخته است و مفاهیم و گزارههای اخلاقی و قوانین دینی را از جمله گزارههای اعتباری میداند که اعتبار کنندة آنها خداوند متعال است. این مفاهیم و گزارهها در همة مراحل تولید علم، از جمله هدفگزاری برای علم، انتخاب فرضیه و داوری نظریهها، معرفتشناسی، هستیشناسی، انسانشناسی، ارزششناسی موثر است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی و نظری بررسی اسنادی، درصدد بیان چگونگی تاثیر مبانی ارزشی علم و نقش آن در تولید علم دینی، بر اساس دیدگاه علامه است.
Machine summary:
علم ديني، مباني ارزشي، مفاهيم اعتباري، علامه طباطبايي Ayare Pazhuhesh dar Olum Ensani________________________Vol. 8, No. 2, fall & winter 2017-18 مقدمه يکي از ابعاد حيات انسان ، بعد عملي زندگي اوست که بايدها، و نبايدها بخشي از اين بعد زندگي اسـت و وجـود آنهـا در زندگي آدمي، امري عام و هميشگي بوده است ؛ چرا که انسان ها بر اساس بايدها و نبايدهايي که تابع احساسـات و نيازهاي آنهاست ، عمل ميکنند.
از آنجا کـه انسـان بـراي انجـام فعاليت ارادي، نيازمند علوم و ادراکاتي است و اصولا جنس حيوان کارها و فعاليـت هـاي مخصـوص بـه خـود را بـه وسيلۀ علم انجام ميدهد؛ يعني ارتباط او با حرکات خودش و متعلق حرکات خودش (مـاده ) بـه وسـيلۀ رابطـۀ علـم است ، علمي که مستقيما و بلاواسطه وسيلۀ استکمال فعلي انسان و ساير حيوانات است ، علم اعتباري اسـت نـه علـم حقيقي (مطهري، ١٣٦٤، ص ٢٣٤).
اما براساس ديدگاه علامه ، ارزش ها به عنوان بخشي از مفاهيم اعتباري، معـاني وهمـي هسـتند کـه از علـم بـه رابطۀ ضرورت بين فعل و غايت آن ايجاد ميشوند.
بـه بيـان ديگر، شايد بتوان گفت : اعتباري بودن ارزش ها در اصول فلسفه و روش رئاليسم ، به لحاظ فاعـل بيـان شـده اسـت ؛ چرا که ايشان اين مفاهيم را به لحاظ معرفت شناختي مورد بررسي قرار داده اند و ارزش به لحاظ فعل نـه تنهـا نسـبي نيست بلکه ذاتي و مطلق است .
از آنجا که اين مفاهيم اعتباري ديني، بر اساس مصالح و مفاسد واقعي و زميني کـه بر زندگي انسان مترتب است ، وضع شده اند و بر سرنوشت و سعادت دنيوي و اخروي انسـان تـأثير گزارنـد، بـا واقـع ارتباط دارند.