Abstract:
تقریبا همه دانشمندان مسلمان ، در اصل جاودانگی و خلود در دوزخ اتفاق نظر دارند، اما این که خلود در دوزخ مستلزم عذاب دایم و ابدی است یا ممکن است همراه با انقطاع عذاب باشد. مسیله ای است که محل اختلاف آراء واقع شده است. از نظر فیض کاشانی هیچ ملازمه ای بین خلود در دوزخ و عذاب دایم وجود ندارد. بنابراین با توجه به مسیله شمول رحمت واسعه الهی عذاب مخلدین در دوزخ ، منحصر به مدت معینی است که پس از سپری شدن این مدت دوزخیان از نعیمی که متفاوت با نعیم بهشتیان است بهره مند می شوند. از نظر علامه طباطبایی، قرآن کریم صراحتا به خلود عذاب اشاره دارد و منقولات و روایات متعدد ، نیز موکد این مطلب می باشد. بررسی دیدگاه های مختلف در این زمینه ما را به این نکات رهنمون می سازد: الف) خلود از جمله مسایلی است که به علت صفت فناپذیری در دنیا مطرح نیست. در نتیجه این مسیله مختص به روز قیامت بوده که پس از برپایی آن در مورد نعمت و نقمت مطرح خواهد شد؛ ب) خلود در دوزخ از مباحث مورد تایید آیات و روایات است که در گروه ها و قشرهای مختلف متفاوت است؛ ج) برخی به تاویل آیات و روایات مبادرت ورزیده اند و به تفکیک مباحث خلود در دوزخ بدون خلود در عذاب قایل شده اند.این مقاله درصدد است ، با روشی تحلیلی و توصیفی به بررسی نظریات فیض کاشانی و علامه طبا طبایی در این مهم بپردازد.
Machine summary:
البته مجازات روح موقتی است و معمولا تنها دوازده ماه پس از مرگ طول میکشد و پس از این دوره قادر است در نور خدا بدرخشد، البته باید گفت که تفکر مذهبی یهودی به طور 135 نگره خلود کفار در عذاب جهنم : بررسی نظریات فیض کاشانی و علامه طباطبایی ١٣٥ __________________________________________________________________________________________ 135 سنتی از تعالیم یهودی ارتودوکس گرفته شده به گفتۀ تلمود اکثریت قریب به اتفاق مردم در زندگی پس از مرگ با خداوند آشتی خواهند کرد با توجه به لطف و قدرت بی پایان مورد عفو 1 و بخشش خداوند قرار میگیرند.
١. با توجه به استدلال شهودی از شر، ما انتظار نداریم که جهان ایجاد شده توسط یک موجود لزوما قادر مطلق ، عالم مطلق ، از نظر اخلاقی کامل (یعنی، یک خدای "همه چیز کامل ") شامل این مقدار از رنج باشد که واقعا تجربه میکنیم ؛ بنابراین ، اگر چه رنج (یعنی شر)که میبینیم به طور منطقی دلالت بر عدم وجود یک خدای مطلق کامل دارد در این صورت میتواند به عنوان مدرک علیه وجود خدا محسوب نشریۀ علمی آینۀ معرفت ، سال بیستم ، شمارٔە شصت و چهارم ، پاییز ٩٩ __________________________________________________________________________________________ شود.
برخی دیگر اصل واحد این ماده را دوام 141 نگره خلود کفار در عذاب جهنم : بررسی نظریات فیض کاشانی و علامه طباطبایی ١٤١ __________________________________________________________________________________________ 141 دانسته اند که به حسب موضوع و ظرف آن متفاوت است لذا دوام در ظرف دنیا بر طول عمر و در ظرف آخرت بر مطلق دوام و بقا و جاودانه بودن دلالت میکند(مصطفوی، ج ٣، ص ٩٧).