Abstract:
واژه قرآنی «حَصور» تنها یکبار در آیه 39 سوره آلعمران و در توصیف یحیی نبی(ع)، آمده است. با اینحال ریشه آن، «ح-ص-ر»، شش بار در قرآن کریم بهکار رفته است. عموم مفسران و مترجمان، این واژه را با عدم تمایل یحیی(ع) به ازدواج و عفت وی نسبت به زنان مرتبط دانستهاند. این مفهوم خود خاستگاه بعضی اختلافات فقهی در باب استحباب نکاح و نیز برخی مسائل کلامی درباره انبیاء(ع) شده است. بر این اساس، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی واژه «حَصور» در ادبیات کهن عربی، مشتمل بر اشعار جاهلی و مخضرمین پرداختهایم و آن را در زبانهای سامی ریشهیابی کردهایم. این مطالعه نشان میدهد که مفهوم بنیادین ریشه «ح-ص-ر» در زبانهای سامی عبارت است از: تنگ گرفتن، احاطه کردن، دیوار کشیدن(دورِ مکانی)، زندان، زمین زراعی محصور و مانند آن. افزون بر این با تبیین ارتباط معنایی واژه قرآنی «حَصور» با مفهوم بنیادین پیشگفته، این نتیجه حاصل شد که واژه بر پرهیزکاری سختگیرانه، خویشتن داری یا کفّ نفس یحیی(ع) دلالت دارد. این معنا با آیاتی از قرآن و کتابمقدس تأیید میشود. با اینهمه، برای تأیید معنای جاافتاده و فراگیر در تفاسیر و ترجمههای قرآن هیچ شاهدی به دست نیامد.
The Qur'anic word "Ḥaṣur" is mentioned only once in verse 39 of Surah Al-Imran and in the description of the Prophet Yahya(PBUH). However, its root, "Ḥ-Ṣ-R", has been used six times in the Holy Qur'an. Most commentators and translators have associated this word with Yahya's reluctance to marry and his chastity related to women. This concept has become the origin of some jurisprudential discussions regarding the recommendation of marriage and also some theological issues about the prophets. Accordingly, in this article, we have studied the word "Ḥaṣur" in the old Arabic literature and surveyed it etymologically focusing on Semitic languages. This study shows that the basic concept of the root "Ḥ-Ṣ-R" in the Semitic languages is: to encompass, besiege, walling(around a place), prison, enclosed cultivated land, and such like. In addition, by explaining the semantic relationship between the Qur'anic word "Ḥaṣur" and the basic concept mentioned above, it was concluded that the word refers to strict piety and self-controlling of Yahya(PBUH). This meaning is confirmed by verses from the Qur'an and the Bible. However, no evidence was found to confirm the pervasive meaning of the Qur'anic exegeses and translations.
Machine summary:
براي نمونه ميتوان به مقالات زير اشاره کرد: مقاله «بررسي حکم فقهي نکاح »، محسن جابري عربلو، مقـالات و بررسـيهـا، زمسـتان ١٣٧٣؛ اين پژوهش با رد قول برخي فقها که با استناد به مدح يحيـي نبـي(ع ) بـه «حصـور»، استحباب ترک تزويج را مطـرح کـرده انـد، حصـور را در معنـي عـزب و خـوددار از نکـاح پذيرفته اما آن را به سبب شرايط خاص زندگي يحيي نبي(ع ) و تنهـا در شـريعت وي نيکـو دانسته است .
خلاصه اين اقوال به قرار زير است : کسي که از آميزش با زنان بازداشته شده (طبرسـي، ١٤١٥: ج ٢، ٧٤١؛ ابـن عاشـور، ١٤٢٠: ج ٣، ٩٢؛ طباطبايي، ١٣٥٢: ج ٣، ١٧٧؛ قمي ، ١٤٠٤: ج ١، ١٠١)، کسي که بـا زنـان نمـيآميـزد با تاکيد بر اين که قـدرتش را دارد(آلوسـي، ١٤١٥: ج ٢، ١٤٢؛ فخـر رازي، ١٤٢٠: ج ٨، ٢١٢؛ ابن عربي، ١٤٠٨: ج ١، ٢٧٢)، کسي که به سبب بازداشتن نفس خويش از شـهوات ، بـه زنـان نزديک نمي شود(زمخشري، ١٤٠٧: ج ١، ٣٦٠؛ طبرسي، ١٣٧٧: ج ١، ١٧٢)، کسي که خـود را از هوي و هوس و گناهان منع کرده اسـت (رشـيد رضـا، ١٤١٤: ج ٣، ٢٩٧؛ صـادقي تهرانـي، ١٤٠٦: ج ٥، ١٢٣؛ مکارم شيرازي، ١٣٧١: ج ٢، ٥٣٤).
به تعبيري ديگر، بيت فوق مانند بيـت پـيش گفتـه از امـرؤالقيس ، در سـياق سخن از پشتيباني و ياري است و واژه الحصور در اين سياق به معناي فـردي اسـت کـه از ياري خودداري ميکند و بخل ميورزد.