Abstract:
شب نیمۀ ماه رمضان در نوشآباد، آیینی به نام «هوربابا» برگزار میشود که در آن کودکان به در منازل اهالی میروند و با خواندن اشعاری عامیانه، یکی از فرزندان صاحبخانه را دعا میکنند و هدیه میگیرند. نمونۀ این آیین در بسیاری از مناطق و استانهای ایران ازجمله ترکمنصحرا، یزد، کرمان، سیستان، بوشهر و خوزستان بهچشم میخورد. همچنین، در میان زرتشتیان شریفآباد، جشن سهروزۀ مفصلی بهنام «هیرومبا» شامل جمعآوری هیزم، آتشافروزی و خواندن اشعار از سوی کودکان و نوجوانان بر در خانههای اهالی و دریافت هدیۀ خوراکی برگزار میشود. هیرومبا در نام، ساختار کلی، اشعار، محتوای تولد و برکتبخشی با محوریت کودکان، مشابهت چشمگیری با هوربابا دارد. آتش نیز ـ که در جشن هیرومبا محوریت دارد ـ با توجه به مضمون شعری مشترک، گویا در هوربابا نیز معمول بوده است. بهنظر میرسد آیین هوربابا ـ که هنوز در بسیاری از نقاط ایران برگزار میشود ـ بازماندۀ جشن کهن هیرومبا و سده است که اگرچه بهمرور زمان کوچک و مهجور شده؛ اما در ساختاری اسلامی حفظ شده است. پژوهشگران هیرومبا را همان جشن سده و برگزاری آن را با خورشید و ایزد رپیثوین مربوط و آن را کهن میدانند. در این مقاله بر اساس مطالعات میدانی و اِسنادی، ضمن معرفی آیین هوربابا و نمونههای دیگر آن در ایران، عناصر مشترک آن با آیین هیرومبای زرتشتی و ریشههای اسطورهای آنها بررسی میشود.
The midnight of Ramezan in Nooshabad brings a ritual in the name of Horbaba, in which children are gone to the homes and pray for a child of the homeowner through hymn, and then receive gifts. The sample of this ritual is seen in many regions and provinces of Iran including Turkmen desert, Yazd, Kerman, Sistan, Bushehr, and Khuzestan. On the other side, a three-day joint celebration called Hiromba is held by Zoroastrians in which they collect firewood, set fire, read hymns with children and adolescents at the homes of residents, and then receive edible gifts. Hiromba has a significant similarity with Horbaba, in terms of the name, general structure, lyrics, content, and a blessing of childrenchr('39')s focus. The fire which is common in the poem of Hiromba is also common in Horbaba. It seems that Horbabachr('39')s ritual, which is still held in many parts of Iran, is the remnant of the ancient Hiromba and Sadeh, and although it has become small and time-lapsed, it has been preserved through an Islamic structure. Researchers view Hiromba the same as Sadeh celebration. They associate the ritual with the sun and Yazata Rapithwin. This paper, based on the field studies and document analysis, aims to introduce Horbaba and its other examples in Iran and focus on its common elements with Zoroastrian Hiromba rituals and their mythical origins
Machine summary:
دوماهنامۀ فرهنگ و ادبيات عامه سال ٧، شمـارة ٣٠، بهمن و اسفند ١٣٩٨ آيين هوربابا، بازماندة جشن هاي کهن هيرومبا و سده در ميان ايرانيان مسلمان محمد مشهدي نوش آبادي 1 (دريافت : ٦/ ٦/ ١٣٩٨ پذيرش : ٢/ ١١/ ١٣٩٨) چکيده شب نيمۀ ماه رمضان در نوش آباد، آييني به نام «هوربابا» برگزار مي شود که در آن کودکان به در منازل اهالي ميروند و با خواندن اشعاري عاميانه ، يکي از فرزندان صاحبخانه را دعا مي کنند و هديه ميگيرند.
اين آيين با اشعاري کم وبيش مشابه ، در ديگر شهرها و آبادي هاي منطقۀ فرهنگي کاشان مانند شهر آران و بيدگل (هاشميتبار، ١٣٧٥: ٥٨، ٥٩؛ نيازي، ١٣٨٧: ٧٤، ٧٥)، فين (اخوان ، ١٣٧٣: ١٥٩)، لتحر (باقرزاده ، ١٣٩٠: ٢٣٢) و جوشقان قالي (زرگري، ١٣٧٤: ١٦٥) از توابع کاشان و ابيانه و برز از توابع نطنز (اعظم واقفي، ١٣٨٥: ٢٨٨، ٢٨٩، ٣٣) نيز انجام مي شده است ؛ اما امروزه رونق نوش آباد را ندارد.