Abstract:
دشت همدان از مهمترین کانونهای استقرار جوامع انسانی در دورههای مختلف تاریخی و بویژه دوران اسلامی در غرب ایران بوده است. با وجود بررسی و شناسایی آثار تاریخی این دشت در طول سالهای ١٣٨٥ و ١٣٨٨ برای پاسخ به سوالاتی مانند؛ مهمترین عوامل شکلگیری محوطههای دوره اسلامی دشت همدان چه بوده است؟ و حجم عمده مکانهای استقراری دشت همدان مربوط به چه قرونی از دوران اسلامی است؟ منطقه، در تابستان ١٣٩٤ مورد بازبینی قرار گرفت. هدف اصلی این بازنگری شناخت الگوهای استقراری محوطههای اسلامی دشت همدان بر پایه بررسی مجدد محوطههای شناسایی شده است. در این بررسی که بصورت میدانی و بشکل پیمایشی انجام شد، ١٤ محوطه بازبینی و ٢ محوطه نویافته دیگر شناسایی گردید. در طول بررسی برای درک بهتر از الگوهای استقراری اطلاعات مکانی آنها در فضای نرمافزار GIS وارد گردید و به دلیل اهمیت جایگاه دادههای سفالی در گاهنگاری نسبی یک منطقه بعد از مطالعات گونهشناختی سفالینهها و شناخت انواع تولیدات شاخص سفالی، مشخص گردید که محوطههای اسلامی دشت همدان بر اساس دو عامل زمینهای حاصلخیز و مسیرهای کاروانرو پراکنده شدهاند و وجود ویژگیهای دفاعی در برخی از محوطههایی که در کنار مسیرهای کاروانرو قرار دارند، نشان از اهمیت این موضوع در پراکنش محوطهها دارد. علاوه بر این حوزه نفوذ محوطههای شاخصی چون هگمتانه به عنوان هسته استقراری این دشت بر روی تعدادی از محوطههای حول خود موثر بوده است.
Hamadan Plain is one of the most important centers for the establishment of human societies in various historical periods, especially the Islamic era in western Iran. This plain was surveyed during the 2006 and 2009 for archaeological sites. The purpose of this review was to answer questions that were not answered in previous years surveys. These questions include; What were the most important factors in the formation of ancient sites in the Islamic period of Hamedan plain? What is the major size of the settlements in Hamedan plain? The main purpose of this review is to identify the establishment patterns of the Islamic sites of Hamedan plain on the basis of re-examination of the identified sites. In this survey, the plain was scanned and 14 sites were re-evaluated and 2 other new areas were identified. In this study, in order to better understand the patterns of the location of their spatial information, they were introduced into the GIS software. After the typological studies of the pottery, it was determined that the Islamic sites of Hamadan plain were scattered on the basis of two reason; fertile ground and Caravan routes. There were some defensive features in some of the sites Which are located next to the caravan routes, indicates the importance of this issue in the distribution of sites.In addition, the area of influence of Indicators such as Hegmataneh as the core of the plain was effective on a number of sites around it.
Machine summary:
به دليل اهميت جايگاه داده هاي سفالي در گاهنگاري نسبي يک منطقه بعد از مطالعات گونه شناختي سفالينه ها و شناخت انواع توليدات شاخص سفالي ، مشخص گرديد که محوطه هاي اسلامي دشت همدان بر اساس دو عامل زمين هاي حاصلخيز و مسيرهاي کاروانرو پراکنده شده اند و وجود ويژگي هاي دفاعي در برخي از محوطه هايي که در کنار مسيرهاي کاروانرو قرار دارند، نشان از اهميت اين موضوع در پراکنش محوطه ها دارد .
٣. پيشينه تحقيق با وجود اينکه محوطه هاي استقراري دشت همدان در طول سال هاي گذشته توسط هنريکسون ( :Henrickson ١٩٨٦) و سوئيني (٩٦-٧٧ :١٩٧٥ ,Swiny) که تا حدي به اين منطقه نزديک شده بود، به شکل گذرا مورد بررسي قرار گرفته بودند اما طيف گسترده مطالعات اين منطقه در طول سال هاي اخير و از طرف اداره کل ميراث فرهنگي استان جهت شناسايي آثار و کاوش در مهم ترين محوطه هاي اين دشت انجام گرفته است .
به دليل دقت و توجه کافي در بررسي ميداني و اطمينان از صحت داده ها، به نظر ميرسد شمار زيادي از محوطه هاي اين دشت به دليل قرارگيري در اراضي بسيار حاصلخيز و در نتيجه دخل و تصرف در عرصه آن ها از بين رفته اند چراکه امروزه حتي با وجود نظارت اداره کل ميراث فرهنگي شهرستان همدان و بهار بر محوطه هاي شناسايي شده ، بسياري از آن ها بشدت مورد تعرض کشاورزان قرار گرفته و برخي از آن ها به کلي ناپديد شده اند.
2009, Archaeological study of Bahar, Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian].