Abstract:
مقوله تعارض علم و قرآن بهتبع بحث تعارض علم و دین، از مباحث دیرین و دامنهدار در میان مباحث علوم تجربی به شمار میآید. ازاینرو دائرةالمعارفهای نگاشته شده، بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم به ارائه این مبحث میپردازند. یکی از آن دائرةالمعارفها که بهصورت مستقیم به این مقوله ورود نموده است، مدخل «قرآن و علم»، دائرةالمعارف اولیور لیمن است که توسط دکتر محمد شمشیرعلی نگاشته شده است. نوشتار پیشرو، پس از معرفی اجمالی دائرةالمعارف اولیور لیمن و نگارنده این نگاشته، به همراه ترجمه مقاله، برجستهترین نقاط قوت و ضعف را مورد بررسی قرار داده است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای است. یافتههای تحقیق نشان میدهد، نگاشته مذکور از حیث تلاش در بازگویی آیات علمی و باور به عدم ناسازگاری بین یافتههای جدید علمی و قرآن قابلتقدیر است؛ اما دارای کاستیهایی، ازجمله نوآور نبودن مقاله، فزونهگویی در سازگاری قرآن و علم، عدم مراجعه به منابع قرآنی و حدیثی، منحصر نمودن آیات علمی به علوم طبیعی، عدم بهرهمندی از فهم قرآنپژوهان پیشین و معاصر و.... است.
Abstract The issue of the conflict between science and the Holy Qur'an, as a result of the discussion of the conflict between science and religion, is one of the long-standing topics among the issues of experimental sciences. Therefore, written encyclopedias present this topic directly or indirectly. One of the encyclopedias that has directly entered this category is the entry of "Quran and Science" from Oliver Lyman's encyclopedia written by Dr. Mohammad Shamshir Ali. The following article, after a brief introduction to the Encyclopedia by Oliver Lyman and its author, translates the article and then examines the most salient strengths and weaknesses. The method of this research is descriptive-analytical and using library resources. The findings of the research show that the mentioned writing is commendable in terms of trying to recite scientific verses and believing in the incompatibility between new scientific findings and the Qur'an; But it has shortcomings, such as the lack of innovation of the article, exaggeration in the compatibility of the Qur'an and science, lack of reference to Qur'anic and hadith sources, limiting scientific verses to natural sciences, lack of understanding of previous and contemporary Qur'anic scholars, etc.. . is.
Machine summary:
گرچه نویسنده با دیده انصاف و باور به حق و الهی بودن قرآن، وجود اشارات شگفتانگیز علمی در قرآن، عدم ناسازگاری بین یافتههای علمی طبیعی با قرآن، ترغیب اندیشمندان علوم طبیعی به کاوش طبیعت توسط قرآن، این پژوهش را نگاشته و از نقاط قوت این تحقیق شمرده میشود؛ اما دارای کاستیهای انبوهی ازنظر ساختاری، محتوایی، روشی و منبعی است که این تحقیق پس از بازگویی نقاط قوت، به نقاط ضعف این مقاله با دیده منصفانه و معتدل پرداخته است.
عدم بیان طرح مسئله پژوهش نگارنده بهصورت واضح دغدغه و مسئله موردپژوهش را بازگو ننموده است، بدینجهت مباحث این تحقیق دچار آمیختگی گردیده و مسئله موردبحث و نتیجه آن، در هالهایی از ابهام واقعشده است؛ چراکه نگارنده، بین تفسیر آیات علمی یا اشاره به اعجاز علمی یا بازگویی اشارات علمی شگفتانگیز یا نظریهپردازی علمی در قرآن، هیچ تفاوتی قائل نشده و همه آیات را بدون بازگویی غایت آنها بهصورت آمیخته موردبررسی قرار داده است.
برابرکرد پارهای از آیات قرآنی بر فرضیههای علوم طبیعی نگارنده، تلاش نموده است، پارهای از آیات که صبغه علمی در حوزه علوم طبیعی داشتهاند را جمعآوری نماید، لکن در تفسیر پارهای از آنها، از روش تطبیق قرآن بر برخی یافتههای ظنی، «همانند: تطبیق نظریه مهبانگ یا تحمیل دیدگاه کپرنیک بر آیات علمی قرآن»، بهره برده است که منجر به تفسیر به رأی گردیده است؛ زیرا که اندیشمندان قرآنپژوه امروزه، روش تطبیق قرآن بر یافتههای ظنی را همچنین تفسیر آن بر اساس این یافتهها را جایز ندانسته و آن را تفسیر به رأی قلمداد میکنند (مراغی، الدروس الدینیه، بیتا: 61؛ ابوحجر، التفسیر العلمی للقرآن فی المیزان، 1411: 231؛ ذهبی، التفسیر و المفسرون، 1976 م : 2/ 519)؛ درصورتی که نهتنها تطبیق آیه 30 سوره انبیاء بر دیدگاه انفجار عظیم مهبانگ منجر به تفسیر به رأی میشود، بلکه موجب تشکیک مردم به حقانیت قرآن پس از ابطال فرضیههای ظنی علوم تجربی میگردد.