Abstract:
زندگینوشتهای فارسی به معنای ژانری کلی مشتمل بر انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقعگرایانه از زندگی ایرانیان، با دو شیوۀ کلی خاطرهنویسی و یومیهنویسی، در شاخههای فرعی زندگینامهنویسی، اتوبیوگرافینویسی، یادداشتنویسی، سفرنامهنویسی، خاطرهنویسی و نامهنگاری، در 150 سال اخیر رایجترین گرایش تاریخی-ادبی در نوشتارهای معاصر را شکل داده و طی دهههای اخیر، در تعدد و تنوع، فزونی گرفته است. میتوان نوشتارهای حاصل از شیوۀ خاطرهنویسی را مشتمل بر گونههای «تکخاطره»، «خاطرهنامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایعنامه شخصی» دانست که شناخت و طبقهبندی نوع اول موضوع نوشتار پیش رو است. «تکخاطره»، خاطرهای تنها است که در ساخت نوشتار و عمدتا در قالب تکنگاشت ظهور مییابد. تکخاطره، بنمایه و هستۀ اصلی همه انواع حاصل از خاطرهنویسی و برشی کوتاه از زندگی است که قدرتش در نمایش لحظه، و ویژگیهای آن، فشردگی، شگفتانگیزی، وحدت تاثیر، ایستایی زمان و مکان و روایت تکمحور از رخداد بیرونی است. تکخاطره برخلاف خاطرهنامهها، اتوبیوگرافیها و تاریخنامههای شخصی که مجموعهای از احوال، اقوال، رفتارها و مشاهدات فردی را به نمایش میگذارند، به نمایش تکپردهای میمانند. «مجموعه تکخاطرات» متداولترین نوع نوشتاری برساخته در میان زندگینوشتهای خاطرهمحور فارسی و حاصل جمعآمدن چندین تکخاطره است که عمدتا بین آنها شباهتهایی از حیث سوژه، زمان و موضوع وجود دارد و اغلب، به وساطت فرد/افرادی جز راوی فراهم میآید. این مجموعهها از حیث موقعیت روایتی، به انواع خویشتنمحور، واقعهمحور و دیگرمحور؛ از حیث نحوۀ شکلگیری به انواع اصیل و برساخته؛ از حیث توالی خاطرهها به انواع منظم و نامنظم؛ از حیث تعدد راویان به انواع تکراوی و چندراوی؛ و از حیث موضوع به انواعی متعدد در زندگی، سفر و حرفه طبقهبندی میشوند. این مقاله به روش تحلیل محتوا و در پی مطالعه صدها زندگینوشت فارسی به نگارش درآمده است.
Life Writing has been a most common historical-literary trend in Persian writings in the contemporary period, for the last 150 years. Persian Life Writing as a general genre iconsists of the different writings. All of them contain a realistic account of the life of Iranians. They are all written in two general methods: writing the memoir (memory- based) and writing the daily (daily- based). So we have many sub- genres as biography, autobiography, travel writing and personal letter. But their number and variety has increased in recent decades. Life Writing of Memory Includes "Single- emory'', "memoir", "autobiography" and "personal history" . the recognition and classification of the first one is the subject of this paper. ''Single- emory" is the only memory that appears in the construction of writing. is the core of all types of memoirs and short cuts of the life, with these characteristics: Show in the moment, compactness, wonder, unity of impact, time and place. ''Single- emory'' Shows a single screen, Unlike the memoirs, autobiographies, and personal histories that display a collection of personal circumstances, statements, behaviors, and observations. They are the result of collecting Single-memoirs, which mostly there are similarities between them in terms of subject, time and subject. Furthermore, they are often provided through the other person/ persons. These collections are divided into several types in terms of various aspects mentioned in this paper. This article has been written in content analysis method by examining hundreds of Persian Life Writings.
Machine summary:
تک خــاطره و مجموعه تک خــاطرات فـارسی گونه ای از زندگینوشت های شخصی خاطره محور محبوبه شمشیرگرها * چکیده زندگینوشت های فارسی به معنای ژانری کلی مشـتمل بـر انـواع نوشـتارهای مشـتمل بـر روایتی واقع گرایانه از زندگی ایرانیان ، با دو شیوة کلـی خـاطره نویسـی و یومیـه نویسـی، در شاخه های فرعی زندگینامه نویسی، اتوبیوگرافینویسی، یادداشت نویسی، سـفرنامه نویسـی، خاطره نویسی و نامـه نگـاری، در ١٥٠ سـال اخیـر رایـج تـرین گـرایش تـاریخی-ادبـی در نوشتارهای معاصر را شکل داده و طی دهه های اخیر، در تعدد و تنوع ، فزونی گرفته اسـت .
ix ,٢٠٠١ :Encyclopedia of life writing) در کنار سـیالیت مرز میان گونه ها و تعلق این ژانر بـه عامـۀ مـردم ، خـارج از پایبنـدیهـای متـداول در آثـار آکادمیک ، در ایران ، تنوع و تکثر نوشتارها- چـه از حیـث تعـداد و چـه موضـوع ، سـاختار، پدیدآورنده و ناشر، در کنارِ کم مایگی مطالعات زندگینگاری، طبقه بندی گونه هـای متنـوع را بسی دشوارتر ساخته است ؛ تا جایی که راقم این سطور به پشتوانۀ صـدها اثـری کـه در ایـن موضوع از نظر گذرانده ، بر آن است که ارائۀ تقسیم بندی دقیق ، ثابت و قطعـی از آنهـا تقریبـاً غیرممکن است ؛ اما از آنجا که بررسی و شناخت هر مفهوم و پدیده ای، جـز بـا طبقـه بنـدی انواع آن – هرچند نسبی و لغزان - ممکن نیست ، طبقه های متنوعی از نوشـتارهای مـذکور بـا ابتنا بر مقوله های مختلف نظیر شکل ١٤ و قالب بیانی ١٥، موضوع و محتوا١٦، درونمایـه کلـی ، 17 عنصر روایت ١٨ و تسلسل آن ١٩، زاویه دید٢٠ و نوع پرداخت ٢١ و نحوة ارتبـاط بـا خواننـده ، 22 سطح تفصیل ٢٣، نقش اجتماعی پدیدآورنـدگان ٢٤- مـورد توجـه بـوده اسـت .