Abstract:
کتاب «جعفریات» که به آن «اشعثیات» نیز گفته شده، ابتدای قرن چهارم توسط ابناشعث در مصر نشر پیدا کرده است. این کتاب، بیش از 1600 حدیث را شامل میشود که عموم اسانید آنها از طریق امام کاظم × از امام صادق × بهنقل از پدرانشان روایت شده است. انتساب یکسان و یکدست این حجم زیاد از احادیث با مشکلات متعددی روبهروست که در این مقاله به بخشی از آن پرداخته میشود. اشکالات وارده بر کتاب «جعفریات»، این پرسش را ایجاد کرده که مولف آن از چه منابعی استفاده کرده است؟ در این مقاله با بررسی شواهد مختلف و نمونهگیری و مشابهیابی روایات، نشان داده شده که مولف در تدوین کتاب، از منابعی مانند: کتاب اسماعیل بن ابیزیاد سکونی و از میراث راویان عامی مدینه بهره برده است. با دقت در نحوه اسناددهی هر حدیث، میتوان موارد برگفته از سکونی را با احتمال بالا تشخیص داد.
Abstract The book of Ja'fariyat, also known as Ash'athiyat, was popularized in Egypt by Ibn Ash'ath at the beginning of the fourth century. This book contains more than 1600 hadiths, most of which have been narrated through Imam Kadhim (AS) from Imam Sadegh (AS) quoting their fathers. The uniform attribution of this large volume of hadiths faces several problems, some of which are discussed in this article. The troubles in Jafaryat's book have risen the question of what sources did the author use? In this article, by examining various evidences and sampling and similarity of narrations, it has been shown that in compiling the book, the author has used sources such as: the book of Ismail Ibn Abiziad Sakuni and the heritage of the general narrators of Medina. By carefully documenting each hadith, it is possible to identify cases of Sakuni with high probability.
Machine summary:
بهعنوان نمونهای از مخالفت با عقاید شیعه نیز باید به حدیثی دربارۀ عذاب ابوطالب (ابناشعث، الجعفریات، بیتا، 191) اشاره کرد که از احادیث مشهور اهلسنت بوده (نیشابوری، المستدرک، 1411: 4/625) و با عقاید شیعه مخالف است (ابنمعد، ایمان ابیطالب، 1410: کل کتاب) و بهطور خاصّ در برخی روایات تکذیب شده است (همان، 77-85).
نمونه جالب دیگر، داستانِ وفات پیامبر که به سند جعفریات از امام حسین ( از ابوذر روایت شده است (ابناشعث، جعفریات، 212)؛ بنابراین این روایت، ابوذر خواهان آن بوده که پیامبر( را اندکی قبل از وفاتش، به سینه خود تکیه دهد؛ اما پیامبر( علی ( را برای این کار سزاوارتر دانسته و توصیههایی به ابوذر کردند.
همچنین در جعفریات حدیثی شامل 34 واژه دربارۀ «خواصِ میوه بِه»، روایت شده که تنها با حدیث سکونی یکسان است (ابناشعث، الجعفریات، بیتا، 244؛ کلینی، الکافی، 1407: 6/357؛ برقی، محاسن، 1371: 2/549).
حدیث «لَوْ کانَ ینْبَغِی أَحَدٌ أَنْ یرْجَمَ مَرَّتَینِ لَرُجِمَ اللُّوطِی» نیز علاوه بر جعفریات تنها از طریق سکونی از امام صادق ( روایت شده است (ابناشعث، الجعفریات، بیتا، 126؛ کلینی، الکافی، 1407: 7/199) و در منابعِ اهلسنت این جمله به ابراهیم نخعی نسبت داده میشود (آجری، ذمّ اللواط، 64-65).
همچنین در جعفریات مجموعهای از احادیثِ اوائل به امام صادق ( نسبت داده شده (ابناشعث، الجعفریات، بیتا، 28، ح6؛ ص240، ح7) که تنها در روایت سکونی دیده میشود (طوسی، التهذیب، 1407: 6/170؛ کلینی، الکافی، 1407: 5/49؛ 6/317، 462؛ برقی، محاسن، 1371: 2/402).