Abstract:
در این پژوهش پس از بیان تفاوت جنس و جنسیّت به تبیین نظریات فلاسفه در مورد چگونگی پیدایش نفس انسانی میپردازیم و در ادامه مسئلۀ جنسیّت نفس را با توجه به نظریۀ روحانیةالحدوث و جسمانیةالحدوث بودن نفس تحلیل میکنیم. بر اساس نظریۀ روحانیة الحدوث، خاستگاه جنسیّت فقط در جنس، مطرح بوده و در نفس، جایگاهی ندارد؛ از این رو نفس به لحاظ ذات مجرّد خود، فاقد ویژگیهای جنسیّتی است و فقط در مقام فعل با توجه به وضعیتهای مختلف بدنی، کارکردهای جنسیّتی خاص خود را دارد. اما بر اساس نظریۀ جسمانیةالحدوث بودن نفس و با عنایت به برخی از اصول فلسفی حکمت صدرایی میتوان به این تحلیل دست یافت که نفس متشکل از بدن و ویژگیهای جسمی زنانه، با نفس متشکل از بدن و ویژگیهای جسمی مردانه، به لحاظ گرایشهای جسمانی، روانی، عاطفی و شناختی متفاوت است و براین اساس، جنسیّت امری هویتی است و تفاوت جنسیّت زن و مرد به حاق وجود آنها بازمیگردد. بنابراین همانگونه که از نظر پزشکان و روانشناسان، زن و مرد به لحاظ جسمانی و روانی و عاطفی متفاوت بوده و براساس متون دینی نیز زن ومرد حقوق متفاوتی دارند، به لحاظ فلسفی نیز نفس زن و مرد گرایشهای نفسانی خاص خود و متناسب با بدن زنانه و مردانه را خواهند داشت.
Machine summary:
(همان: 101) پرسش اصلي اين است که منشأ کارکردهای جنسيّتی و تفاوت های روانی، عاطفی و ادراکی بین زن و مرد چیست؟ آیا همۀ تفاوتهای فقهی و حقوقی اسلامی در مورد زنان و مردان صرفاً ناشی از جنس زن و مرد و تفاوتهای فیزیولوژی است؟ آیا نفس زن و مرد که بُعد دیگر انسان و حتی حقیقت انسان را تشکیل میدهد و چگونگی پیدایش آن به شکل مادّی یا مجرّد ،هیچ نقشی در ایجاد تفاوتهای زن و مرد در تکالیف و حقوق زنان و مردان ندارد؟ پژوهش حاضر در پی تحلیل هستیشناسی پیدایش زن و مرد بر اساس نظریات فلاسفۀ اسلامی مانند نظریۀ روحانیة الحدوث و جسمانیة الحدوث است و اینکه آیا نفس میتواند خصوصیات جسمانی و مادّی را بپذیرد به گونهای که نفس مختص زنان یا مردان داشته باشیم؟ یا نفس، مجرّد و فاقد جنسيّت است و همۀ تفاوت های زن و مرد ناشي از عوارض بدن مادّی است؟ هر تفسیری از مسئلۀ جنسيّت نفس میتواند تأثیر کاملاً مستقیم در علوم انسانی همچون اخلاق،تربیت،حقوق و علوم تجربی مانند پزشکی و غيره داشته باشد.
خلاصه آنکه با توجه به تفاوتهای جسمی، روحی،روانی و شخصیتی زن ومرد بايد پرسيد آیا نفسی که با این جسم ارتباط دارد (بنا برنظریۀ روحانیةالحدوث) یا از دل همین جسم زايیده شده است (باتوجه به نظريۀ جسمانیةالحدوث) جهات جنسيّتی یعنی ویژگیهای جسمانی و روانی خاصی نیز در آن مندّک است؟ آيا نفس از این حیث، جهتمند است و هر جنس اعم از مذکر و مؤنث، نفس خاص متناسب با بدن خود را دارد یا اینکه نفس، دارای تجرد تام بوده و از هرگونه ویژگی جسمانی و شخصیتی تهی است و بنابراين تنها تفاوت نفس زن و مرد در بدنهای مادّی و عنصری و لوازم آنهاست؟ 2.