Abstract:
فرایند حکیمانه نزول قرآن طی ۲۳ سال توانست جامعه ای مشحون از شرک را به امتی موحد تبدیل نماید. کشف این فرایند در گرو دست یابی به روش قرآن در طرح مسیله توحید بر پایه سیر نزول قرآن است. در این تحقیق با تمرکز بر مراتب توحید نظری، بخشی از این پروسه تعقیب شده و با استفاده از سبک تفسیر موضوعی تنزیلی، نتایج شایان توجهی به دست آمده است. بر این پایه، روش قرآن در طرح مساله توحید، شروع از نقطه صفر اعتقادی نیست؛ بلکه اثبات ذات و توحید ذاتی را مفروغ عنه لحاظ نموده و مراتب دیگری چون توحید در ربوبیت، توحید در خالقیت و توحید در علم را به گونه وسیعی مطرح کرده است. هرچند بررسی فرایند استدلال بر تک تک مراتب توحید، بسیار فراتر از مجال یک مقاله است اما به عنوان نمونه، ابطال والدیت تشریفی و حقیقی خدای سبحان، نشان می دهد که مطابق با سیر نزول، یک سیاست گذاری منطقی در مبارزه با معضلات اعتقادی دنبال شده است. بهره گیری از روش تدریج، اجمال به تفصیل، بیان داستان و مثل ازجمله رویکردهایی است که در این راستا استفاده شده است.
The wise process of revelation of the Qurchr('39')an in 23 years was able to turn a polytheistic society into a united monotheistic nation. The discovery of this process depends on achieving the method of the Qurchr('39')an in raising the issue of monotheism based on the revelation of the Qurchr('39')an. In this research, focusing on the levels of theoretical monotheism, part of this process has been followed and significant results have been achieved by using the new style in interpretation which is called Tanzili thematic. On this basis, the Qurchr('39')anic method in dealing with the topic of monotheism does not start from the zero point of belief; Rather, it has taken the unity of the Divine essence and oneness for granted. And the Quran has widely proposed other levels of monotheism, such as monotheism in divine sovereignty, monotheism in creation, and monotheism in belief/knowledge. Although the study of the process of reasoning on each branch of monotheism is far beyond the scope of an article. But the nullification of the ceremonial and true birth of God Almighty shows that in accordance with the descending order of revelation, a rational policy has been followed in the fight against superstitious beliefs. Using the gradual method, non-detailed and detailed, telling stories and parables are some of the approaches that have been used in this regard.
Machine summary:
ک به: طباطبايي، 1390: 1 / 6) در علم کلام نيز بهرهبرداري از قرآن بهصورت گزينشي و منطبق با قالب علمي اين دانش صورت گرفته است اما با توجه به سير نزول آيات، ميتوان نظام اعتقادي قرآن و گامهاي تحول معرفتي جامعه عصر نزول را کشف کرد و اين رويکرد، بر استفاده از تفسير ترتيب مصحفي رجحان دارد.
در ادامه کار، برونداد آماري مسائل توحيد نظري در قرآن با استفاده از همين جدول، ارائه و تحليل شده و در پايان، روش استدلال بر يکي از اين مسائل در سير نزول قرآن مطرح گرديده است.
اگرچه تاکنون هيج اثري درخصوص «توحيد نظري در سير نزول» به رشته تحرير درنيامده، اما موضوع توحيد در بسياري از آثار مورد توجه بوده است که برخي از مهمترين آنها بدين شرح است: توحيد المفضل، مفضل بن عمر؛ التوحيد، شيخ صدوق؛ شرح توحيد الصدوق، قاضي سعيد قمي؛ بحار الأنوار، جلد 3 و 4، محمدباقر مجلسي؛ بيان الفرقان في توحيد القرآن، مجتبي قزويني؛ مجموعه آثار، جلد 4، مرتضي مطهري؛ توحيد از نظر اسلام، محمود طالقاني؛ رسائل توحيدي، سيد محمدحسين طباطبايي؛ خدا از ديدگاه قرآن، سيد محمد بهشتي؛ توحيد الإمامية، محمدباقر ملکي ميانجي؛ روح توحيد: نفي عبوديت غير خدا، سيد علي خامنهاي؛ توحيد در قرآن، عبدالله جوادي آملي؛ التوحيد و الشرک في القرآن الکريم، جعفر سبحاني؛ مفاهيم القرآن، جلد 1، جعفر سبحاني؛ معارف قرآن، جلد 1، محمدتقي مصباح يزدي، پيام قرآن، جلد 4، ناصر مکارم شيرازي؛ توحيد از نگاه وحي، فلسفه و عرفان، سيد جعفر سيدان؛ التوحيد، محمد بن محمد ماتريدي؛ التوحيد و معرفة أسماء الله عزوجل و صفاته، محمد بن اسحاق بن منده؛ مرزهاي عقيده: اله، رب، عبادت، دين، ابوالأعلي مودودي؛ التفسير الموضوعي لآيات التوحيد في القرآن، عبدالعزيز الدردير.