Abstract:
زمینه و هدف: ژانر گفتمانی، پیوستاری است میان گفتار و نوشتار که در آن عناصر گونۀ گفتاری و گونۀ نوشتاری زبان درهم آمیخته شده است. زبان بکاررفته در مقالات شمس، زبانی خاص و تا حدی متفاوت از زبان متون دورۀ پیش از خود و البته دورههای بعدی است. گفتاری که گویندهاش به نوشتن، ضبط ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر به نوشتن این گفتار پرداختهاند. مقالۀ حاضر با هدف معرفی سبک نوشتار مقالات شمس که در سنّت نوشتاری زبان فارسی و در حوزۀ متون صوفیانه بسیار خاص و جالبتوجه است، در حدّ بضاعت خود کوشیده است که به لایههای آوایی، صرفی و نحوی واحدهای زبانی پرداخته و سپس در جمعبندی تا حدّ ممکن مرزهای گفتاری مقالات شمس تبریزی را از جنبۀ نوشتاری و معیار آن متمایز کند.
روش مطالعه: این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است.
یافتهها: شمس با ساختارشکنی و ارائۀ گفتمانی تازه از ساختار زبانی و معنا، از روند یکنواخت و تکراری تالیف متون عرفانی خارج میشود و به کارکردهایی از زبان توجّه میکند که تا پیش از او به آنها کمتر توجه شده بود، و در واقع به زبانی شخصی دست مییابد.
نتیجهگیری: متن در لایۀ آوایی، فرایندهای همگونی، ابدال و حذف و تا حدودی فرایند آوایی قلب و افزایش، امتزاج گونۀ نوشتاری و گفتاری زبان را در مقالات شمس بازنمایی میکند. در لایۀ صرفی نیز نامآواها و در موارد کمی اتباع و در لایۀ نحوی سبک، آمیزش گفتار و نوشتار در نوع کاربرد مادۀ افعال، شناسههای فعل، ضمایر شخصی، فعلهای یکشناسه، ساخت نحوی مکرر و حذفهایی که در ساختار نحوی جملات صورت میگیرد نمایان است. در تمامی مسائل زبانی مطرحشده و در لایههای سبکی مذکور، کمیّت آمیختگی گونههای گفتاری و نوشتاری زبان در ژانر گفتمانی مقالات شمس مورد توجّه قرار گرفته است. نحو جملات شمس مختص به خود است، جملات پرسشی را با همان آهنگ گفتار بیان میکند، نمود حرکتی و رفتاری در کلام وی و اشارات دست و سر در آن زیاد است، آهنگ ادای جملات او با حالتهای صورت و دست حضور گوینده را در کلامش بسیار قوی و پررنگتر میسازد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The discourse genre is a continuum between speech and writing in which the elements of behavioral and written forms of language are intertwined. The language used in Shams’ articles is a special language and somewhat different from the language of the texts of the previous period and of course the later periods.
A speech in which the speaker did not bother to write, record, edit and modification the speech and other author or writers have written the speech. The present article aims to introduce the writing style of Shams’ articles, which is very special and interesting in the Persian written tradition and in the phonetic, morphological and syntactic layers of language units and then, in summarizing as much as possible, distinguish the spoken boundaries of Shamse Tabrizi’s articles from the written aspect and its criteria.
METHODOLOGY: This research is based on descriptive-analytical method.
FINDINGS: Shams breaks the monotonous and repetitive process of mystical texts by deconstructing and presenting a new discourse of linguistic structure and meaning and pays attention to the functions of language that were less noticed before him and in fact acquires a personal language.
CONCLUSION: The text in the phonetic layer, the processes of homogeneity, change and deletion, and to some extent the phonetic process of the types of changes in pronunciations, the mixture of written and spoken language, represents in Shams articles. In the morphological layer, also the name of sounds and in a few cases the nonsenses and in the syntactic layer, style, mixing speech and writing in the type of usage of verbs material, verb indentifiers , personal pronouns, verbs of an indentifier, repeated syntactic construction and omissions in the syntactic structure of sentences taken place, is visible. In all linguistic issues and in the mentioned stylistic layers, the quantity of fusion of spoken and written types of language in the discourse genre of Shams articles has been considered. The syntax of Shams’ sentences is unique. He expresses the question sentences with the same tone of speech, there is a lot of movement and behavior in his words and hand and hand gestures. The melody of his sentences with face and hands expressions , makes the presence of the speaker in his words much stronger and bolder.
Machine summary:
ژانر گفتماني کتاب مقالات شمس تبريزي سيد اسماعيل فرجي اصطلخ پشتي، رضا حيدري نوري ( نويسندة مسئول )، ملک محمد فرخزاد گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد ساوه ، دانشگاه آزاد اسلامي، ساوه ، ايران چکيده : زمينه و هدف : ژانر گفتماني، پيوستاري است ميان گفتار و نوشتار که در آن عناصر گونۀ گفتاري و گونۀ نوشتاري زبان درهم آميخته شده است .
مقالۀ حاضر با هدف معرفي سبک نوشتار مقالات شمس که در سنّت نوشتاري زبان فارسي و در حوزة متون صوفيانه بسيار خاص و جالب توجه است ، در حدّ بضاعت خود کوشيده است که به لايه هاي آوايي، صرفي و نحوي واحدهاي زباني پرداخته و سپس در جمع بندي تا حدّ ممکن مرزهاي گفتاري مقالات شمس تبريزي را از جنبۀ نوشتاري و معيار آن متمايز کند.
تکنيکها و شـگردهايي کـه شمس در گفتارهاي خود براي ارتباط با مخاطب و بازسازي تجربه هاي شهودي عارفانۀ خود بکار ميگيرد، زبان او را تا حدّ بسياري به زبان محاوره با ساختاري خاص نزديک کرده اسـت ؛ لـذا بيـان مفـاهيم صـوفيانه و مضـامين فراواقعي که در مقالات شمس به آن برميخوريم ، زبان مناسب خود را ميطلبد؛ به بيان ديگر ويژگيهاي دسـتوري يک اثر، نوع واژگان بکارگرفته شده در آن و نحوة چيدمان اين واژگان در متن ، ابزاري است در خدمت او.
فرايندهاي واجي مختصات سبکي، گفتماني و محاوره اي مقالات شمس الف ) لايۀ آوايي يکي از راههاي تشخيص بافت گفتار از نوشتار اين است که «تکواژگونه هاي سبکي، تفاوتهاي سبکي يا گونه هـاي زبان را از لحاظ واجي و واژگاني نشان ميدهد.
ir Responsible author) Malek Mohammad Farrokhzad: Faculty of Persian Language and Literature, Saveh Branch, Islamic Azad University, Saveh, Iran.