Abstract:
تقی الدین ابوالعباس احمد ابن شهاب الدین عبد الحلیم ابن تیمیه (661-728ه ق) در میان طیف وسیع مخالفان و منتقدان و ستیزهجویان منطق (ارسطوئی/سینوی) و بطور عام عقلیمشربی فیلسوفان مسلمان قرار دارد . کسانی که تمامی آنان دغدغۀ بازگشت به سنت و سلف دارند ( از جمله ابوبکر باقلانی، امام الحرمین جوینی، محمد امین استرآبادی، ابن الصلاح، جلالالدین سیوطی، شیخ عبداله جیلانی، ابوالنجا الفارض، و ..) اما وجه تمایز او نظامپردازی و استدلالآوری و صورتبندی اشکالات ناظر به منطق ارسطویی است که از قضا با بسیاری از نقدهای معرفتشناسان دوران جدید و منطقدانان جدید مشابه و مشترک است. وی در چندین کتاب به تفصیل انتقادات خود را مطرح میکند، اما در کتاب الردّ علی المنطقیین بر مبنای تصویر دو بخشی منطق ( تصور و تصدیق) و طرح نقد خود علیه دو مدعا در مورد هر بخش منطق، نظامی برای ردیات خود پرداخته است و کتاب خود را در چهار فصل تبویب میکند: الف) تصور مطلوب جز بوسیلۀ تعریف (حد) به دست نمیآید. ب) تعریف، علم به تصورات را به دست میدهد. ج) تصدیق مطلوب جز از طریق قیاس حاصل نمیشود. د) قیاس یا استدلال منطقی علم به تصدیق را حاصل میکند.
Through history many have challenged philosophy and logic. Ibn Timiya not only
challenges Aristotlian/Avicennean philosophy, but their logic. He presented his discussions
in details in many books, but in Arrado Alal Almanteqeen book, based on the the two-part
conception of logic (concept and judgment) and discussing his two claims about each part
of logic, he systematize his objections. This book has four sections:
1) Notion of desired is only possible through definition.
2) Definition is knowledge of conceptions.
3) Affirmation of desired is only possible through deduction.
4) Deduction or logical argument provides knowledge of affirmation.
Ibn Timiya presents his ideas in two positive and negative ways, as 1 and 3 are negative
and 2 and 4 are positive. According to Ibn Timiya neither positive nor negative claims of
logicians are true. He provides eleven reasons against 1 and seven reasons against 2, mean
while he objects to the components of definition. This paper deals with Ibn Timiya's
general objections to Aristotlelian logic (based on some verses from Quran) and also his
(positive and negative) objections to the conception part of the Aristotelian logic. At times,
he compares these with some empiricist philosophers. In addition to his objections, his
main claims against essentialism and rejection of distinction between essense and attributes
and rejection of the distinction between conception and judgment are discussed.
Machine summary:
وی در چندین کتاب بهتفصیل انتقادات خود را مطرح میکند، اما در کتاب الردّ علی المنطقیین1، برمبنای تصویر دوبخشی منطق (تصور و تصدیق) و طرح نقد خود علیه دو مدعا درمورد هر بخش منطق، نظامی برای ردیات خود پرداخته است و کتاب خود را در چهار فصل تبویب میکند:الف) تصور مطلوب جز بهوسیلۀ تعریف (حد) بهدست نمیآید؛ب) تعریف علم به تصورات را بهدست میدهد؛ج) تصدیق مطلوب جز از طریق قیاس حاصل نمیشود؛د) قیاس یا استدلال منطقی علم به تصدیق را حاصل میکند.
این جستار به نقدهای کلی ابنتیمیه از منطق ارسطویی (که بر پارهای آیات قرآن مبتنی میسازد) و نقدهای (درمقام سلب و ایجاب) وی ناظر به بخش تصورات منطق ارسطویی پرداخته است و در برخی موارد آنها را با آرای برخی فیلسوفان تجربهگرا مقایسه میکند.
بهنظر او، اول مسمی را میشناسیم، بعد به وجود مسمی پی میبریم، بعد اسم، 6 نه چنانکه افلاطون در نظریۀ مثل معتقد است ابتدا مثالی برای الفاظ کلی وجود دارد که در این عالم نیست، اما ما میتوانیم معنا را بدون لفظ تصور کنیم (همان: 11).
کسی که از حد میپرسد یکی از حالات زیر را دارد: نوع اول: مطلوب سائلی است که معنا را تصور کرده است، اما به دلالت لفظ بر معنا جاهل است.
5. نتیجهگیری در این جستار به نقدهای ابنتیمیه به بخش حدود منطق ارسطویی/ سینوی اشاره شد.
در این جستار درمیان کتب مختلف ابنتیمیه در نقد منطق به نقدهایی پرداختیم که او در کتاب الردّ علی المنطقیین برمبنای تصویر دوبخشی منطق (تصور و تصدیق) مطرح کرده است.