Abstract:
تصویرگری و رمزپردازی، ابزارهایی است که زبان اسطوره همچنین زبان نمادین عرفان برای بیان آموزههای بنیادین خویش برمیگزینند؛ مفهوم دوزخ نیز یکی از موضوع های جهان شمولی است که اسطوره و عرفان به آن پرداختهاند.
تصاویر هولناکی که از این مکان اهریمنی و ظلمانی در اساطیر ارائه شده، بیانگر عمق اندیشه و جهاننگری انسان در اعصار کهن بوده، نمایانگر نیازهای عمیق دینی و اخلاقی بشر است. دوزخ، این وادی آتشین و جایگاه ابدی دگردیسیهای هراسناک روان، در اغلب متون با کلماتی مربوط به ماده توصیف شدهاست. آتش دوزخ، بدکاران را کیفر میدهد و از بعدی دیگر، گذرگاهی است برای عروج نفس و نفس در سیر تکاملیاش با گذری نمادین از دوزخ آتشین، به کمال میرسد. همچنین از دیدگاه عرفانی معنی تمثیلی دوزخ اشارهای است به مراتب بعد و غفلت از تجلیات حق و محجوب بودن به حجابهای نفسانی. اگر آتش دوزخ درونی خاموش شود در آرامشی بهشتگون مسیر کمال درنوردیده میشود. نگاهی بر سیر بینش انسان به مفهوم دوزخ و آموزههایش، از جهان اسطوره تا عرصۀ عرفان، سبب گستردگی دید و درک عمیقتر ابعاد مختلف ماجرا میشود.
Imagination and symbolism are tools that mythology language and mystic language choose for expressing their fundamental teachings.The concept of hell is one of the universal topics that mythology and mysticism have attention to this. Terrible images that has presented from this evil and dark place in the mythology, expresses human’s depth of thought and world review in old ages and shows the man’s deep religious and moral needs.The hell-this valley of fire and eternal of the spirit’s fearful metamorphosis- has described in most texts with the words are related to material.The hell’s fire punishes evils and from another dimension, is a passage way for the ascent of the soul and the soul attains perfection with symbolic passage from fiery hell in its evolution.Also from a mystical view, the allegorical of hell is a point to degrees of separation and neglect from manifestations of God and to be cover sensual veil.If we die out the fire of internal hell, we can travel the path to perfection in a heavenly relaxation.With a look to the process of human’s insight to the hell’s concepts and its teachings, from the mythology world to mysticism’s arena, causes the extent of vision and a deeper understanding of different dimension of the adventure.
Machine summary:
پيشينۀ تحقيق : اگرچه در قرآن ، تفاسير و بسياري از متون ادبي، از دوزخ سخن به ميان آمده ، همانند: اسطوره و مدرنيسم در نام ديگر دوزخ ، ابراهيم محبي، کارنامه مرداد ١٣٨٣ شماره ٤٤/ بهشت و دوزخ در دين زردشتي، علي سرگل زايي، فصلنامه دانشکده الهيات و معارف مشهد ١٣٧٩ شماره ٤٧/اهل دوزخ از منظر قرآن و عهد جديد، ام البنين باقري، فروغ وحدت سال ششم زمستان ١٣٨٩ شماره ٢٢/ تحليل عقلي جاودانگي در دوزخ (خلود) از منظر ملاصدرا و علامه طباطبايي، جعفر شاه نظري، انجمن معارف اسلامي سال دوم بهار ١٣٨٥ شماره ٢/ تطبيق نشانه - معنا شناسي تصاوير دوزخ (در نگاره هاي معراج نامه شاهرخي و آثار دره از کمدي الهي دانته ) اصغر جواني ندا وکيلي، باغ نظر سال يازدهم تابستان ١٣٩٣ شماره ٢٩؛ ولي تا کنون تحقيقي جامع در تصويرگري و رمزپردازي دوزخ ، انجام نشده است .
» (دانته ، ١٣٥٢: ٢٠٢) و در نهايت ، شيطان اعظم که فرمانرواي کل دوزخ است و از اقامتگاه خود در آخرين حلقۀ دوزخ يعني طبقۀ نهم آن که مرکز ثقل عالم آفرينش و نقطۀ مرکزي کرة زمين است ، اين کشور عظيم ظلمات و ديار رنج ها و زشتيها را اداره ميکند.
» (نسفي، ١٣٦٣: ١٠٦)؛ بنابراين تطبيق و برابر کردن آفاق با انفس از آموزه هاي عام عرفاني بوده ، گذر از مفهوم اشاري يک لفظ به مفهومي ديگر امکان پذير ميشود و زبان نمادين عرفان قابليت بيان اين مفاهيم را دارد: دوزخ ، رمزي از نفس اماره و صفات مذموم نفساني اين امر که بهشت و جهنم در درون ماست ، دريافت بزرگ اوپانيشادهاي هندي در قرن نهم قبل از ميلاد است .