Abstract:
خیار به معنی حق فسخ معامله است که تعیین مهلت برای اعمال آن نقش کلیدی در حقوق متعاقدین دارد. در خیارات رکنی، مانند خیار شرط، جهل به اجل یا عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است. در سایر خیارات، در صورت عدم اعمال خیار در بازهی آن، عقد به لزوم خود باقی میماند. گرچه در فقه و حقوق در ذیل خیارات به بحث مدت آنها نیز پرداخته شده، امروزه با توجه به روشهای گوناگون در انجام معاملات، در تشخیص اینکه خیار در مهلت آن اعمال شده یا نه، چالشهایی وجود دارد. در تحقیق حاضر انواع خیارات از حیث اجل مورد بررسی مستقل قرار گرفته و در سه دسته معین، غیرمعین فوری و غیر فوری توصیف و تحلیل گردیده است. در اجل معین، مهلت ممکن است توافقی و یا به تعیین شرع، عرف و یا قانون باشد. مرجع تشخیص در دعاوی، بخصوص در اعمال خیارات فوری و فرجه در خیارات غیر فوری عرف و در صورت تردید نظر کارشناسی است.
Contract option refers to the right of annulment, in which setting deadlines plays a vital role concerning the rights of parties involved in contract. In some options that form the basis of contract (such as conditional option), unawareness about contract deadline, or failure to set it, may invalidate contract. In other types of options, the contract remains valid if the option is not practiced in its due time. Although jurisprudence and law have discussed the time span for options, there are always challenges in determining whether the options have been applied within the deadline. In the present study, all types of options have been independently described and analyzed in three categories: urgent, unidentified urgent and non-urgent. At the appointed time, the deadline may be determined based on agreement or a prescription of law. The authority in litigations is expert judgment, especially for urgent and common non-urgent cases, and doubtful situations.
Machine summary:
حق فسخ ، خيار مجلس ، خيار حيوان ، تأخير ثمن ، اجل توافقي، خيار شرط ، خيارات فوري، خيار غبن ، خيار رؤيت ، خيار عيب ، خيار تدليس ، خيار تفليس ٢ اين مقاله برگرفته از رساله دکتري ابوالفضل اماني مهترلو با عنوان «آثار اجل در قراردادها و عقود از ديدگاه فقه و حقوق موضوعه ايران »، به راهنمايي دکتر عصمت السادات طباطبايي لطفي، رشته فقه و مباني حقوق اسلامي، دانشکده علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي قم است .
سوال اصلي پژوهش انواع خيارات براساس مرجع تعيين مهلت اعمال حق فسخ کدامند؟ راهکار و مرجع تشخيص در دعاوي چه ميباشد؟ خيارات با اجل معين در شرع و قانون خيار مجلس خيار مجلس از جمله خيارات سه گانه مختص عقد بيع است (طوسي ، ١٤١٧ق ، ج ٣، ص ١٨ ص ٤٠٣؛ حلي (ابن ادريس )،١٤١١ق ، ج ٢، ص ٢٤٦؛ انصاري، ١٤٢٠ق ، ج ٥، ص ٤٦).
د. اخبار مستفيض مانند صحيحه علي بن رئاب و صحيحه ابن سنان در مورد مردي که حيواني ميخرد و براي يک يا دو روز خيار را شرط ميکند، سپس حيوان ميميرد يا اينکه در آن حدثي روي ميدهد، ضمان آن بر چه کسي خواهد بود؟ امام باقر(ع ) فرمود: «براي فروشنده است تا شرط سه روز منقضي شود و مبيع متعلق به خريدار گردد، چه فروشنده شرط کرده باشد و چه شرط نکرده باشد» (حرعاملي، ١٤١٤ق ، ج ١٨، باب ٤، ص ١٣).