Abstract:
عقد از جهت مورد معامله و به اعتبار ایجاد تعهد و یا عدم تعهد طرفین و هدف اقتصادی قراردادها به عقود «معاوضی» و «غیر معاوضی» تقسیم میشود. «عقد نکاح» از مهمترین عقودی است که در اسلام به آن توجه شده است، به طوری که بعضی از آن تحت عنوان عبادات یاد میکنند. یکی از موضوعات مهمی که در حقوق خانواده مطرح است بحث نکاح و آثاری همچون مهریه و نفقه است. ابعاد مالی نکاح اگر چه در برخی موضوعات مانند اهلیت، تأثیر بسزائی دارند، ولی ماهیت «عقد نکاح» را از عقد غیر معاوضی به عقد معاوضی تبدیل نمیکنند. با اینکه فقها مستقلا از نکاح به عنوان عقد غیرمعاوضی یاد نکردهاند، ولی ضمن مباحث و احکام مختلف ناظر به نکاح به معاوضی نبودن آن اشاره نمودهاند. بدینسان این مقاله درصدد بیان این مطلب است که نکاح عقد معاوضی است یا غیر معاوضی؟ و چه مسائل و مباحثی چنین شک و تردیدی را در این عقد ایجاد کرده است؟ لذا این نوشتار در نظر دارد به شیوه توصیفی، تحلیلی و با استناد به آیات و روایات و نظرات فقها و حقوقدانان به بررسی ماهیت این عقد بپردازد.
The contract is divided into "exchange" and "non-exchange" contracts in terms of the transaction and the validity of the obligation - non-commitment of the parties and the economic purpose of the contract. "Marriage" is one of the most important contracts considered in Islam, some of which are referred to as worship. In marriage, the formation of a common family life is the basis of the contract, and the family is the central nucleus of society. The importance of family rights is largely due to the high value and status of the family. One of the important issues in family law is the issue of marriage and works such as dowry and alimony. This Holy Covenant has legal institutions such as the right to imprisonment and financial measures such as dowry and alimony. The absence of dowry in a permanent marriage, the lack of detailed knowledge of the dowry, and the lack of the need for balance of values in the marriage seem to be the same; There is no doubt that the contract of marriage will not be exchanged because it contradicts the existential philosophy of permanent marriage and its spiritual aspects are damaged. Thus, this article seeks to clarify whether marriage is a transferable marriage or a non-transferable marriage. What issues and debates have created such doubts in this marriage?
Machine summary:
با توجه به اين پرسش ها، اين فرضيه ها به نظر ميرسد که با لحاظ قواعد فقهي و حقوقي، مهريه و نفقه در نکاح نميتواند از هر جهت عوض معامله محسوب گردد و همچنين حق حبس زوجه در فقه و حقوق امروز يک قاعده استثنايي است که به پيروي از فقه اماميه براي حمايت از حقوق زن پيش بيني شده است و نبايد به موارد مشکوک ٥٠ گسترش داد.
(حلي، ١٤١١ق : ١٤١) برخي نيز معتقدند عقد نکاحي که در آن مهر ذکر شده باشد عقدي معاوضي است ، زيرا نکاح اقتضاي معاوضيبودن دارد و مهريه نوعي معاوضه است ، پس ٥٤ در تعيين ميزان آن از اختيار طرفين معامله تبعيت ميشود، همان طور که در ساير معاوضات اين گونه است .
امکان عدم تمکين براي زوجه دلالت بر اين دارد که مهريه در برابر نزديکي است ، ازاين رو امکان اعمال حق حبس نيز در آن وجود دارد، امري که به صراحت در عقود معاوضي مثل بيع (در ماده ٣٧٧ق .
اما در مقابل ، شعبه ١٩ دادگاه تجديد نظر اصفهان رأي صادره را به اتکاي دلايل ذيل رد کرد: أ) قانون در خصوص موضوع صراحت دارد، بنابراين با وجود قانون امکان استناد به اصل ١٦٧ قانون اساسي و مراجعه به فتاواي فقها وجود ندارد، امري که در تبصره ماده ٣ قانون آيين دادرسي مدني(مصوب ١٣٧٩) نيز با اين بيان تأييد شده است در صورتي که قاضي مجتهد جامع الشرايط باشد و قانون را خلاف شرع بداند بايد از رسيدگي امتناع ورزد.