Abstract:
مالکیت مخازن و منابع هیدروکربوری از موضوعات چالشبرانگیز در قراردادهای بالادستی نفت و گاز است. این موضوع به اندازهای اهمیت دارد که کاربرد برخی مدلهای قراردادی، مانند امتیازی و مشارکت در تولید و بهرهگیری از مدلهای تأمین مالی پروژهمحور را با چالش روبهرو کرده است. این مقاله با روش توصیفی−تحلیلی انجام و نتایج نشان میدهد که در تطبیق مفاد قراردادهای نفتی با قواعد شرع مقدس اسلام درباره منابع طبیعی ملتها تحت عنوان انفال اصول حقوقی پذیرفتهشده، بیانیههای سازمان ملل، استانداردهای حسابداری حاکم در بازارهای مالی بینالمللی و نیز قوانین داخلی، شرکتهای پیمانکار هیچگونه حق مالکانهای نسبت به مخازن و منابع نفت و گاز تحت عملیات ندارند؛ از اینرو برخلاف برخی برداشتها، مدل قراردادی مشارکت در تولید مستلزم انتقال مالکیت منابع به پیمانکار نیست و قابل استفاده در حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز ایران است.
Machine summary:
این مقاله با روش توصیفی−تحلیلی انجام و نتایج نشان میدهد که در تطبیق مفاد قراردادهای نفتی با قواعد شرع مقدس اسلام درباره منابع طبیعی ملتها تحت عنوان انفال اصول حقوقی پذیرفتهشده، بیانیههای سازمان ملل، استانداردهای حسابداری حاکم در بازارهای مالی بینالمللی و نیز قوانین داخلی، شرکتهای پیمانکار هیچگونه حق مالکانهای نسبت به مخازن و منابع نفت و گاز تحت عملیات ندارند؛ از اینرو برخلاف برخی برداشتها، مدل قراردادی مشارکت در تولید مستلزم انتقال مالکیت منابع به پیمانکار نیست و قابل استفاده در حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز ایران است.
برخی از صاحبنظران بر این باورند که بهرغم تلاش کشورهای میزبان در تدوین قواعد و شروط قراردادی برای محدود کردن حق مالکیت شرکت خارجی بر زمین منطقه عملیاتی، قهراً نمیتوان در سیر تحولی تجارت بینالملل حقوق مالی شرکتهای خارجی بر منابع زیرزمینی را انکار کرد؛ از اینرو صرفنظر از شکل قرارداد منعقد شده، شرکت نفتی خارجی نسبت به نفت و گاز دارای یک نوع حق عینی بوده و مالکیت ایشان بر مخزن پذیرفتنی است (ایرانپور، 1389).
بنابراین، موضوع مالکیت در انواع مختلف قراردادهای نفتی، طی نیم قرن گذشته همیشه مورد مناقشه طرفین قراردادی بوده و البته طی این مدت همواره از سیر مشخصی برای حفظ حقوق کشورهای میزبان و به رسمیت شناختن حقوق ملتها در منابع طبیعی (منجمله مخازن نفت و گاز) و نیز اعمال حقوق مالکانه برخوردار بوده است.
Keywords: Gharz al-Hasanah, Interest rate, Usury, Distribution of Income, Iran JEL Classification: E43, D33 The Challenges of Oil Revenues in Resistive Economics; Consequences and Solutions Mohammad Reza Eskandari Ata* Allah Morad Seif** Abstract Oil price fluctuations in global markets have a significant impact on the economic structure of oil-dependent countries.