Abstract:
موقعیت جغرافیایی اندلس و اینکه از سه جهت با دریا احاطهشده، باعث شد تا مسلمانان بندرها و لنگرگاههای متعددی در اطراف آن بنا کنند. در سالهای آغازین ورود مسلمین به اندلس و در آغاز حکومت امویان، دریانوردی و ناوگان نظامی از امور مهم به شمار نمیآمد، زیرا فرمانروایانِ مسلمان سرگرم استقرار حکومت و سرکوب قیامهای داخلی و نبردهایی در خشکی بودند. اما امویان از زمان عبدالرحمن اوسط (حک 238-206 ق) و پس از حملات نورمانها به سواحل اندلس در سال 229 ق، اهتمام ویژهای به ساختِ ناوگان نظامی مبذول نمودند و در واقع آغازِ پایهگذاری و توجه به دریانوردی را در اندلس از این زمان باید دانست. از این پس، امیران اموی، اهتمام بسیاری به تقویت ناوگان نظامی داشته و از نیروی دریایی استفادهی زیادی برای مقابله با نورمانها و محدودکردن نفوذ فاطمیان نمودند. این توجه به امور دریانوردی باعث شد تا در اندلس پادگانها و استحکامات دریایی متعددی بنا گردیده و منصبِ امیرالبحر از جایگاه والایی برخوردار شود. المریه مهمترین بندر نظامی گردید و در تعدادی از بنادر، کارخانههای کشتیسازی ساختهشد.
Machine summary:
رکن دوم در شرق اندلس، بين شهر نربونه 2 و شهر برذيل 3 که در مقابل آن دو جزيره ميورقه 4 و منورقه 5 در مجاورت اقيانوس اطلس و درياي مديترانه [است،] قراردارد و رکن سوم جايي است که دريا از داخل به جهت غرب منعطف ميشود و کوه موفي در دريا قرار دارد و در آن صنمالعالي مشابه صنمقادس ميباشد.
(حموي، معجم البلدان، ج 5، ص 216) اين جزيره در شرق ميورقه قراردارد و در مقابل آن شهر برشلونه واقع شده، بين آن دو کانال دريايي قرار دارد.
(ادريسي، نزهة المشتاق، ج 2، ص 582؛ حميري، صفه جزيرة الاندلس، ص 185) مقري، نفح الطيب، ج 1، ص 130؛ بکري، المسالک و الممالک، ج 2، ص 893 سهولت انجام پذيرد و بندرهاي مهم نظامي و تجاري تأسيس شده و از آنها در همین امور بهرهگيرند.
درخصوص دريانوردي در اندلس در عصر اموي، پژوهشِ خاصي بهصورت مستقل تأليف نشده است، اما در بيشتر کتابها و آثار جديد همچون تاريخ دولت اسلامي در اندلس تأليف محمد عبدالله عنان با شرح و بسط، به حمله نورمانها و غارتهايشان و برخي لشکرکشيهاي دريايي پرداخته شده، همچنين نعني در کتاب دولت امويان در اندلس ضمن پرداختن به حمله نورمانها، برخي امور دريانوردي را مورد توجه قرار داده و برخي تحليلها و مباحث را بدون ارجاع نقلکردهاست که از نظر نويسنده فاقد اعتبار و وجاهت علمي است.
(حميري، صفه جزيرة الاندلس، ص 16) اين شهر بر ساحل اقيانوس اطلس و در مصب رود تجو قرار دارد و از آنجا به طرف جزائر خالدات (قناري امروزي، Canarias) ميرفتند.