Abstract:
ابنسعد در کتاب الطبقات الکبری، بخشی را به مقتل الحسین(ع) اختصاص داده که در میان مقاتل موجود سیدالشهدا(ع) از لحاظ قدمت در جایگاه دوم قرار دارد. با وجود موارد مشابه فراوان میان گزارشهای آن با مقتل ابومخنف، ابنسعد بسیاری از روایات مقتل ابومخنف را حذف کرده و به نقل از مقاتل واقدی و دیگران روی آورده است. رویکرد جانبدارانۀ ابنسعد در گزارش واقعۀ عاشورا، اقبال وسیع مورخان و رجالشناسان مکتب شام؛ همچون ابنعساکر، ذهبی، ابنحجر، مزّی، ابنکثیر به آن را به دنبال داشته است. این مقتل علیرغم اخبار منفرد نسبت به دیگر کتب تاریخی و یا حدیثی، در برخی موارد با وقایع مسلم و یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار بوده و در مواردی شأن امام معصوم(ع) و یا خاندان معصومان(ع) را مخدوش ساخته و پایههای نااستواری برای تحقیق پیشروی عالمان فریقین در قرنهای بعد از خود قرار داده است. یافتهها نشان از جهتداری گزارش وی از قیام امام حسین(ع) و تحلیل برپایه ذهنیتی خاص است که احتیاطی دوچندان را پیشروی مقتلپژوه مینهد. این مقاله با روش کتابخانهای بهصورت میانرشتهای تاریخ و حدیث و رویکردی تحلیلی و انتقادی، روایات تأثیرگذار و جهتدار او را مورد نقد و بررسی قرار داده است.
Machine summary:
اين پژوهش بهدنبال پاسخ به این سؤالاتي است: ابنسعد با چه رويکردي به نقل اخباري خاص پرداخته که در مقايسه با ديگر منابع، منحصر بهفرد تلقي ميشود؟ با ايجاد ارتباط ميان روايات ابنسعد و ديگر مورخان و محدّثان، چه رواياتي ميتواند در معرض نقد قرار گيرد؟ پيش از اين، در مورد تحريفات روايات عاشورايي بهصورت مجزا و در قالب کتاب و مقاله تحقيقاتي ارائه شده، که از آنجمله ميتوان به کتاب معرفي و نقد منابع عاشورا نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي و نيز مقاله «بررسي گزارش محمد بن سعد از زندگي و قيام امام حسين علیه السلام » چاپ شده در سخن تاريخ، شماره پنجم، هر دو از سيد عبدالله حسيني اشاره کرد.
افزون بر اين، دعوت کوفيان از امام در زمان معاويه و ترديد امام درحاليکه محمد بن حنفيه بهشدت دعوت آنان را رد کرد و همچنين نصيحت ابوسعيد خدري و نيز سخن امام در پاسخ مسيب بن نجبه فزاري که نيت برادرش را خودداري از جنگ و نيت خودش را نبرد با ظالمان عنوان کرده و نيز نامه مروان به معاويه درباره اينکه «اگر حسين کمينگاه فتنه باشد، در امان نيستم»، 2 نشان ميدهد که ابنسعد عامدانه ميخواسته امامحسين علیه السلام را آغازگر بحران معرفي کند.
4 اين درحالياست که ابنسعد براي اينکه جهاددوستي و شدت سختي امام در برخورد با معاويه را نشان دهد، روايتي نقل کرده که حسين علیه السلام لگام شتر معاويه را گرفت و نشاند و مدتي طولاني با او آهسته سخن گفت و برگشت که اين کار اعتراض يزيد را بههمراه داشت و در اين حال معاويه ميگويد: رهايش كن، ممكن است همين كار را از كس ديگرى جز من بخواهد و براى او روا ندارد و او را بكشد».