Abstract:
امروزه با توجه به رشد سریع جمعیت که بهتبع آن، توسعۀ ساختوسازها اجتنابناپذیر شده است، هر روز بر فشار نیازهای زمینی بشر افزوده شده و بهره برداری از مناطق اطراف شهرها و روستاها برای ایجاد خانه و تأسیسات اقتصادی و صنعتی فزونی مییابد و گاهی سکونتگاههای جدید استقرار اجباری دارند، اما آنچه حائز اهمیت است، وضعیت اسفبار شهرها و کلانشهرهایی است که روی گسلها یا در مجاورت آن ساخته شده و در معرض خطر زلزله قرار دارند. منطقۀ مورد مطالعه (شهر اردبیل) روی یک دشت رسوبی با مواد آبرفتی کمتر تحکیمیافته مستقر بوده و با زنجیرهای از گسلها احاطه شده است. وجود این گسلها و سابقۀ لرزهخیزی آنها و نیز، قرارگیری شهر اردبیل روی سازندهای سست آبرفتی از یک سو و ناهمگنی در شاخصهای کالبدی از سوی دیگر، همواره شهر اردبیل را در برابر زمینلرزه مستعد آسیب کرده است. از آنجایی که در ارزیابی ریسک زلزلۀ شهر اردبیل، عوامل متعددی دخیل هستند، لذا نیاز به استفاده از روشی که بتواند تلفیقی منطقی بین این عوامل ایجاد کند، ضروری به نظر میرسد. در این راستا کاربرد مدل تاپسیس مد نظر بوده است. نتایج حاصل از تحلیل درجات آسیبپذیری در مناطق چهارگانۀ شهر اردبیل، نشان میدهد که میزان آسیب وارده در منطقۀ 3 بیشتر از سایر مناطق است، بهگونهای که 37/4 درصد از مساحت این منطقه (32/67 هکتار)، رتبۀ آسیبپذیری 7 را دارد. در برآورد میزان آسیبپذیری مناطق مختلف شهری در برابر زلزله، مطالعاتی میتواند سودمندتر باشد که با جزئیات و تفصیل بیشتری به این مطالعات بپردازد، تا سلسلهمراتب آسیبها با جزئیات دقیقتری مشخص شود. از این رو در پژوهش حاضر برای دستیابی به این هدف، برآن شدیم که در هر یک از مناطق چهارگانۀ شهر، بهتفکیک محلات، به برآورد ضریب آسیبها بپردازیم. بر اساس نتایجی که از تحلیل درجات آسیب در سطح شهر به تفکیک محلات، بهدستآمد، محلۀ 2 از منطقۀ 3 شهر، آسیبپذیرترین محدودۀ شهر شناسایی شد.
Machine summary:
مدل سازي ضريب آسيب پذيري شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تاپسيس در محيط GIS (مطالعة موردي : شهر اردبيل ) فريبا اسفندياري درآباد ـ دانشيار ژئومورفولوژي ، دانشگاه محقق اردبيلي ، اردبيل عطا غفاري گيلانده ـ استاديار گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري ، دانشگاه محقق اردبيلي ، اردبيل خداداد لطفي ـ کارشناس ارشد ژئومورفولوژي ، دانشگاه محقق اردبيلي ، اردبيل پذيرش مقاله : ١٣٩١/١١/٢٠ تأييد نهايي : ١٣٩٢/٠٤/٢٨ چکيده امروزه با توجه به رشد سريع جمعيت که به تبع آن ، توسعة ساخت وسـازها اجتنـاب ناپـذير شـده است ، هر روز بر فشار نيازهاي زميني بشر افزوده شده و بهره برداري از مناطق اطـراف شـهرها و روستاها براي ايجاد خانه و تأسيسات اقتصادي و صنعتي فزوني مي يابد و گـاهي سـکونتگاه هـاي جديد استقرار اجباري دارند، اما آنچه حائز اهميت است ، وضعيت اسفبار شـهرها و کلانشـهرهايي است که روي گسل ها يا در مجاورت آن ساخته شده و در معرض خطر زلزله قـرار دارنـد.
رشد و توزيع غير متوازن جمعيت و وجود بافت هاي فرسوده و تخريبي در سطح شهر از يک سو و قرارگيـري شـهر اردبيل روي بستر آبرفتي که نسبت به بسترهاي سنگي مقاومت کمتري در برابر ارتعاشات زلزله دارد و وقـوع زلزلـه هـاي متعدد، به ويژه زلزلة ٥/٤ ريشتري اسفند ماه ١٣٧٥ از سوي ديگر، موجب شده است که همواره محدودة مـورد مطالعـه بـا خطر آسيب جدي در برابر زلزله روبه رو شود؛ خطري که بايد براي مقابله با آن آماده بود.