Abstract:
استان پهناور کرمان بیش از 11000 آبادی دارد که از این تعداد 5930 روستا دارای سکنه هستند. روستاهای دارای سکنه در سطوح مختلف جمعیتی و سطوح متفاوت خدماتی قرار دارند و از توزیع فضایی – مکانی یکنواختی برخوردار نیستند. به گونهای که روستاهای سطح یک با 85 روستا که43/1 درصد روستاهای استان را تشکیل می-دهند، 42/16 درصد از جمعیت استان را شامل میشوند در حالیکه روستاهای سطح چهار با 4133 روستا، 69 درصد از روستاهای استان را در بر میگیرد که 3/19 درصد از جمعیت روستایی استان را تشکیل میدهد. به لحاظ خدماتی نیز توزیع نامناسبی در سطح روستاهای استان دیده میشود بطوریکه 204 روستا از 5930 روستای استان را میتوان به عنوان روستای مرکزی انتخاب کرد که بالاترین امتیاز خدماتی را بر اساس سنجش نهادی گاتمن بدست آورده-اند.عدم توزیع فضایی و مکانی مناسب روستاها ناشی از سطح متفاوت برخورداری مناطق مختلف استان کرمان است. بطوریکه مناطق شمالی تا غربی و مرکزی استان از مناطق برخوردار محسوب شده و بیشترین روستاهای مرکزی و پرجمعیت را در خود جای داده است و مناطق جنوبی و شرقی استان از نقاط کم برخوردار محسوب می-شود و روستاهای آن از جمعیت کمتر و سطح پایین تر خدماتی بهرهمندند. زمانی میتوان توسعه پایدار ایجاد کرد که توزیع فضایی و مکانی روستا را بهینه نمائیم و زمانی میتوانیم توزیع فضایی و مکانی را بهینه نمائیم که سطح برخورداری را در نقاط مختلف استان بهینه نمائیم.هدف این مقاله بیان نابرابری های فضایی،سطوح برخورداری و جمعیتی روستاهای استان کرمان است.روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی،جمع آوری اطلاعات با روش اسنادی و میدانی ،ابزار تحلیل اطلاعات استفاده از GISونتیاج تحقیق نشان می دهد توزیع فضایی روستاها نامتعادل ،سطوح جمعیتی و اقتصادی ،نابرابر و ایجاد توسعه پایدار در روستاها استان با مشکلات فراونی همراه است.
Kerman possesses over 11,000 villages out of which 5,930 are inhabited and have different population. These villages have scattered spatial and geographical distribution and diverse service provision patterns.Grade 1 villages numbering 85, and occupying %1.43 of all villages of Kerman contain16.42 percent of the population of the province, while grade 4 villages numbering 4,133 and covering 69 percent of the villages of the province contain just 19.3 percent of the total population.In regards to services, Kerman villages face improper distribution. Out of 5,930 villages, 204 are classified as focal villages enjoying the highest service point based on Guttman scale model.The improper spatial and geographical distribution of villages is due to different privilege enjoyment of assorted areas of the province. Northern, western and central areas of the province are among privileged places comprising most of the focal and populous villages, while southern and eastern areas are considered among less privileged regions with lower population and service distribution levels.Sustainable development becomes possible when spatial and geographical distribution is optimized and this does not occur unless the privilege and service enjoyment levels become optimal.Using GIS (Geographic Information System), the authors aim to depict the improper spatial and geographic distribution and diverse service privilege levels of Kerman by grading the villages which prepares them for sustainable development.
Machine summary:
تحليل فضايي – مکاني، سطح بندي روستاها، توسعه پايدار روستايي، سيستم اطلاعات جغرافيايي مقدمه : روستا و زندگي روستايي در سير تحولات خود فراز و نشيب هاي فراواني به خود ديده ، در ابتداي زندگي بشر که انسان بي خانمان بود جنگل نشيني و بيابان گردي تنها شيوه گذران زندگي بود سختي اين شيوه انسان را وادار به يافتن زندگي بهتر نمود و به تدريج خود را از زندگي بيانگردي رها کرد و با تجربه اي که بدست آورده بود و با تدبيري که به خرج داد شيوه سکونت روستايي را برگزيد.
هدف تحقيق : هدف اين مقاله بررسي تحولات جمعيت روستايي و توزيع مکاني روستاهاي استان ، دسته بندي روستاها براي رسيدن به توسعه پايدار، سطح بندي روستاها از نظر جمعيت و برخورداري از امکانات بر اساس ميزان سنج نهادي گاتمن و سلسله مراتب آنها مي باشد.
١. شهرستانهاي شمالي استان : اين منطقه روستانشين کمتر و نسبت شهرنشين بيشتري دارد که عوامل محيطي و منطقه اي از جمله شرايط طبيعي، مجاورت با بيابان لوت و دشت کوير، توسعه فعاليتهاي صنعتي و معدني، اداري و سياسي در افزايش جمعيت شهري و کاهش جمعيت روستايي موثر بوده است .
سطح بندي روستاها بر اساس ميزان سنج نهادي گاتمن صورت گرفته (آسايش ، ١٣٨٢، ص ١٧٧) در اين مدل تمرکز بر خدمات روستايي است و ميزان بهره مندي روستاها از خدمات ملاک درجه آنهاست (دلير، ١٣٨٧، ص ١٧٧) روستاهاي سطح ١: روستاهايي هستند که بيشترين بهره مندي از خدمات را دارند و به لحاظ جمعيتي نيز از جمعيت بالايي برخوردارند بطوريکه ٨٥ روستا ١٦/٤ درصد از جمعيت روستايي استان را در خود متمرکز کرده اند و متوسط جمعيت هر روستا ٢١٠٢ نفر مي باشد.