Abstract:
یکی از اسلوبهای ادبیِ قرآن، «ما أَدْراک...» است که در عصر نزول بهکار میرفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بودهاند و بعدها خیلی مورد توجه نبودهاست. از آنجا که یکی از وجوه اعجاز قرآن، وجهِ بیانیِ آن است، تبیین معنای این اسلوب بیانی، اهمیت این پژوهش را نمایان میسازد. این اسلوب که تنها در سور مکی قرآن و آن هم سیزده بار ذکر شده، دارای کارکردهای بلاغی متعددی است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، به بررسی معنایی و نیز تحلیل صرفی و نحوی «ما أَدْراک...» و بسامد قرآنی آن پرداخته و دیدگاههای مفسران در ابعاد مختلف اینگونه آیات و از جمله اینکه خطاب به پیامبر (ص) است یا مطلق انسان و... را تبیین نموده و آن را بسته اصطلاحی ادبی خاص قرآن دانسته که برای جلب توجه شنونده، هنگام تفخیم و تعظیم مطلب، به هنگام بیان مباحثی بسیار مهم و تاکید بر آنها، همچون قیامت و شب قدر استفاده میشود و از نشانههای اعجاز ادبیِ قرآن است که بهترین اسلوبهای بلاغیِ عرب را طبق اهداف خود بهکار بردهاست.
One of the literary methods of the Qur'an, "Ma Adrak... » It was used in the age of revelation and the people of that time were familiar with its functions and later it was not much considered. Since one of the miracle aspects of the Qur'an is its expressed aspect, explaining the meaning of this expressed method reveals the importance of this research. These methods, which are mentioned only in sur makki of the Qur'an and thirteen times, have many rhetorical functions. The present study was conducted using analytical-descriptive method, semantic analysis, as well as mere and syntactic analysis of "Ma Adrak... » And the Frequency of the Qur'an has been addressed and the views of exegetes in different aspects of such verses, including addressing the Prophet (s) or absolute human beings and ... It is considered as a special literary term of the Qur'an which is used to attract the attention of the listener, when explaining and bowing the subject, when expressing very important discussions and emphasizing them, such as the Resurrection and the Night of Qadr, and is one of the signs of the literary miracle of the Qur'an, which has used the best Arab rhetorical methods according to its goals.
Machine summary:
یکی از گونههای استفهام قرآنی، اسلوب بلاغی «ما أَدْراك» میباشد که بار معنایی آن برای مخاطبان عصر نزول مسلماً قابل درک بوده، ولی در گذر زمان و توسعه جغرافیایی و فرهنگی مخاطبان قرآن، پرده برداری از راز کاربست این اسلوب و نقش هدایتی آن، همواره مورد توجه مفسران بودهاست.
نکته دیگر آنکه تمامی موارد این عبارات در جزء ۳۰ مصحف کنونی واقع شده، بجز دو سوره المرسلات و الحاقه که در جزء ۲۹ قرار گرفتهاند، و نیز همه آنها در سور کوچک قرآن جای دارند و آیات آن سورهها نیز کوتاه است که از نشانههای اغلبی سور مکی هستند.
قبل از بررسی معنای استفهام در اسلوب «ما أَدْراك» این مطلب قابل ذکر میباشد که پرسش ممکن است درباره گزارش، یا یکی از ارکان کلام، یا یکی از قیود جمله باشد، با این حال، جملههای پرسشی فراوانی هستند که هدف آنها به راستی پرسش نیست، بلکه آن جملهها برای بیان شگفتی، تحسین یا تکیه و تأکید بر منظوری خاص بهکار میرود (فرزانه، بیتا، ص1) که به عنوان استفهامات غیر حقیقی از آنان یاد شده است.
ـ قویترین گونه بلاغی استفهام که در مقام بیان انتقال احساسات الهی به مخاطب وجود دارد، در اسلوب «ما أَدْراك» متجلی شده است که نقش راهبردی و کلیدی در امر هدایت دارد.
ـ قویترین گونه بلاغی استفهام که در مقام بیان انتقال احساسات الهی به مخاطب وجود دارد، در اسلوب «ما أَدْراك» متجلی شده است که نقش راهبردی و کلیدی در امر هدایت و توجه دادن به اموری بزرگ دارد.