Abstract:
کشاورزان همواره در معرض ریسک های متفاوتی نظیر نوسان قیمت محصولات کشاورزی قرارگرفتهاند. لذا شناسایی میزان ریسکگریزی کشاورزان در زمینه ی تغییر قیمت ها و لحاظ آن در بررسی اثرات احتمالی نوسان قیمت ها بر الگوی بهینه ی بهره برداری زمین های زراعی، امری مهم به نظر می رسد. در این راستا، در مطالعه حاضر با استفاده از الگوی برنامه ریزی ریاضی اثباتی، به بررسی اثر نوسان قیمت محصولات کشاورزی بر واکنش زارعان شهرستان ساری در زمینه ی انتخاب الگوی کشت مناسب برای دوره 1392-1391 پرداخته می شود. اطلاعات مورد نیاز شامل هزینه تولید سال زراعی مذکور و اطلاعات قیمتی سال های 1392-1381، از دادههای سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران استخراج شده است. جهت تحلیل دادهها نرمافزار GAMS مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج بررسی کاهش 50 درصدی تا افزایش 50 درصدی نوسان قیمت حاکی از آن است که سطح کشت محصولات ریسکی تر مانند پیاز آبی، کلزای دیم و سیب زمینی آبی در صورت افزایش 50 درصدی نوسان قیمت، به ترتیب حدود 17، 4 و 2 درصد کاهش یافته درحالیکه محصولات کم ریسک تر مانند سویای دیم، گندم دیم و جوی آبی به ترتیب تقریباً 4، 9/0 و 3/0 درصد با افزایش سطح کشت مواجه می شوند. بر اساس نتایج تحقیق، از بین محصولات مورد بررسی گندم آبی در هر دو حالت افزایش و کاهش نوسان قیمت، با کاهش سطح کشت مواجه شده است. از طرفی کاهش نوسان قیمت بر سطح کشت محصولاتی مانند شلتوک و جو دیم اثری نداشته درحالیکه برای سایر محصولات نتایج معکوسی در مقایسه با افزایش نوسان قیمت، مشاهده شده است. چنین نتایجی می تواند به درجه ریسک گریزی، ماهیت داده ها و در واقع نسبت ریسک به بازدهی محصولات وابسته باشد. لذا، برای مقابله با اثرات سوء نوسان قیمتها، باید محصولاتی انتخاب شوند که کمترین تغییرات در آنها مشاهده شده است.
Farmers have always faced many risks such as price fluctuations in agricultural productions. Therefore, it seems important to identify the farmers risk aversion about price changes and consideration of it in the possible effects of price fluctuations on optimal cropping pattern. In this regard, this study examined the effects of crop price fluctuations on the reaction of sari farmers to the selection of suitable cropping pattern in 2012-2013 crop year using positive mathematical programming model. Data used including crops production costs in 2012-2013 crop year and crops price in 2002-2013 years were collected from Mazandaran Agriculture Organization. GAMS software has been used to analysis data. Results of decreasing 50% to increasing 50% in price fluctuations suggests that land use for riskier crops such as irrigated onions, dryland canola and irrigated potatoes reduce respectively about 17%, 4% and 2% in term of increasing 50% in price fluctuations, while cultivation of low-risk crops such as dryland soybean, dryland wheat and irrigated barley increase about 4%, 0.9% and 0.3%, respectively. According to study results, among the desired crops, cultivation of irrigated wheat has reduced in both increasing and decreasing prices fluctuation. On the other hand, reducing price fluctuations has no effect on rice and barley, while for other crops has observed adverse results to increasing price fluctuations. Such results can depend on the degree of risk aversion, the nature of the data and the ratio of risk to return. So, to deal the bad effects of price fluctuations should choose crops that have been minimal changes.
Machine summary:
در این راستا، در مطالعه حاضر با استفاده از الگوی برنامه ریزی ریاضی اثباتی، به بررسی اثر نوسان قیمت محصولات کشاورزی بر واکنش کشاورزان شهرستان ساری در زمینه ی انتخاب الگوی کشت مناسب برای دوره ١٣٩٢-١٣٩١ پرداخته میشود.
البته روشن است تغییر سطوح کشت نمایش داده شده ، تنها به دلیل تغییرپذیریهای قیمتی نبوده و از دیگر عامل ها مانند ریسک عملکرد، قیمت نهاده ها و میزان دسترسی به آنها، ریسک های شخصی و نهادی نیز متأثر بوده که در این تحقیق به طورخاص به بررسی تأثیر تغییرپذیریهای قیمتی محصولات مورد بررسی با فرض ثابت بودن دیگر شرایط پرداخته میشود.
از جمله بررسیهایی که عامل ریسک را در تصمیم گیری اقتصادی و به ویژه برنامه ریزی زراعی مورد توجه قرار داده اند نتیجه بررسی مارکویتز (١٩٥٢) در زمینه الگوی ریسک -بازدهی، فروند (١٩٥٦) پیرامون برنامه ریزی ریسکی درجه دوم ، به کارگیری برنامه ریزی با محدودیت های تصادفی ٢ توسط چارنز و کوپر (١٩٥٩) و همچنین کاربرد الگوی موتاد، الگوی موتاد-هدف ، 3 رهیافت فوکوس -لاس ٤، برنامه ریزی خطی جداییپذیر٥، ریسک نهایی محدود شده ٦ و بسیاری از 1 Normative Mathematical Programming (NMP) 2 Chance-Constrained Programming 3 Absolute Deviation of Mean 4 Focus- loss 5 Separable Linear Programming 6 The Marginal Risk Constrained Linear Programming الگوهای دیگر در بررسی هیزل و نوترون (١٩٨٦) میباشد.
نتایج و بحث در این پژوهش برای بررسی و ارزیابی تأثیر نوسان قیمت محصولات کشاورزی بر الگوی بهینه بهره برداری از محصولات زراعی در شهرستان ساری، الگوی PMP استفاده شده است .