Abstract:
در ایران به دلیل ناهمگونیهای زیاد بین استانهای کشور چه به لحاظ شرایط اقلیمی و منبعهای طبیعی و نیز به لحاظ میزان سرمایهگذاری و تولید، برای فعالیتهای اقتصادی به ویژه در بخش کشاورزی، برنامهریزی منطقهای در سطح استانها برای بهرهبرداری از توان بالقوه و ظرفیتهای استانهای کشور، ضرورتی انکارناپذیر است. از آنجا که بررسی توانایی و قابلیت استانهای مختلف در فرایند توسعه در هریک از زیربخشهای کشاورزی، امکان برنامهریزی و اصلاحهای لازم برای بهبود رشد اقتصادی را فراهم میکند و راهبرد سودمندی برای سرعت بخشیدن به توسعه کسب و کارهای کشاورزی است؛ این پژوهش با هدف شناسایی قابلیت استانهای کشور در توسعه هریک از زیربخشهای کشاورزی، تغییرپذیریهای زمانی این قابلیتها را با معرفی شاخص ضریب مکانی پویا بررسی کرده و با ادغام دو روش ضریب مکانی پویا و ایستا، امکان تجزیه و تحلیل وضعیت بالفعل و بالقوه استانهای کشور در بخش کشاورزی را طی سالهای 1390 تا 1396 فراهم کرده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد با گذر زمان شمار استانهای دارای قابلیت در بخش کشاورزی کاهش یافته است. همچنین قابلیت و ظرفیت توسعه بخش کشاورزی بر مبنای میانگینهای شاخص ضریب مکانی ایستا (455/1) و پویا (999/0) محاسبه شده است که در استانهای کشور، طی دوره مورد بررسی درحال کاهش بوده است. درحالیکه شاخص ضریب مکانی ایستا به ترتیب استانهای گلستان و مازندران را به عنوان با قابلیتترین و استانهای تهران و بوشهر را به عنوان کمقابلیتترین استانهای کشور در بخش کشاورزی معرفی میکند؛ بر مبنای نتایج شاخص ضریب مکانی پویای بخش کشاورزی، به ترتیب استانهای هرمزگان و گیلان بیشترین توان بالقوه توسعه و استانهای بوشهر و خراسان جنوبی کمترین توان بالقوه توسعه را دارند. افزون بر اینT نتایج بررسی در زیربخشهای کشاورزی نشان میدهد که شاخص ضریب مکانی ایستا، به ترتیب در زیربخشهایی ماهیگیری، دامداری و جنگلداری بالاترین میزان را دارد؛ در حالیکه بر مبنای شاخص ضریب مکانی پویا به ترتیب زیربخشهای ماهیگیری، جنگلداری و زراعت و باغداری بیشترین توان بالقوه توسعه را دارند. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد میشود در آغاز قابلیت هر استان و نیز ظرفیتهای مورد نیاز استان متناسب با توسعه هر زیربخش کشاورزی، سنجیده شود و سپس ظرفیتسازی لازم برای پشتیبانی از توسعه هر کدام از زیربخشهای کشاورزی صورت پذیرد.
In Iran, due to the large disparities between the provinces of the country, both in terms of climatic conditions and diverse natural resources and in terms of investment and production, for economic activities, especially in the agricultural sector, regional planning at the provincial level is an undeniable necessity to exploit the potentials and capacities of provinces. The main objective of this study was to identify the capabilities of the provinces in the development of each agricultural sub-sector and time changes of these capabilities by introducing the dynamic spatial coefficient index and by integrating two methods of dynamic and static spatial coefficient, the possibility of analyzing the actual and potential situation It has provided the agricultural sector during the years 1390 to 1396. The results of this study show that over time, the number of capable provinces in the agricultural sector has decreased. Also, the development potential of the agricultural sector has been calculated based on the average values of the static coefficient index (1.455) and dynamic (0.999) index, which has been decreasing in the provinces of the country during the period under review. While the static spatial coefficient index introduces Golestan and Mazandaran provinces as the most capable and Tehran and Bushehr provinces as the least capable provinces in the agricultural sector, respectively; According to the results of the dynamic spatial coefficient index, Hormozgan and Gilan provinces have the highest development potential and Bushehr and South Khorasan provinces have the lowest development potential, respectively. In addition, the results of the study in agricultural sub-sectors show that the static spatial coefficient index has the highest values in the sub-sectors of fishing, animal husbandry and forestry, respectively; While according to the dynamic spatial coefficient index, the sub-sectors of fishing, forestry and agriculture and horticulture have the greatest potential for development.
Machine summary:
اقتصاد کشاورزی/جلد ١٤/شماره ٢/صفحه های ١٠٠-٧٩ بررسی توان بالقوه توسعه زیربخش های کشاورزی استان های کشور با رهیافت ضریب مکانی ایستا و پویا الهه اعظم رحمتی، حسین محمدی، علیرضا کرباسی ١ تاریخ دریافت : ١٣٩٩/٠٩/١٧ تاریخ پذیرش :١٣٩٩/١١/١٣ چکیده در ایران به دلیل ناهمگونیهای زیاد بین استان های کشور چه به لحاظ شرایط اقلیمی و منبع های طبیعی و نیز به لحاظ میزان سرمایه گذاری و تولید، برای فعالیت های اقتصادی به ویژه در بخش کشاورزی، برنامه ریزی منطقه ای در سطح استان ها برای بهره برداری از توان بالقوه و ظرفیت های استان های کشور، ضرورتی انکارناپذیر است .
, 2020 جدول (١) طبقه بندی بخش های اقتصادی بر پایه تجزیه و تحلیل پویا و ایستای ضریب مکانی Table (1) Classification of potential economy sectors according to the analysis of static and dynamic location quotient )به تصویر صفحه مراجعه شود) در این بررسی از داده های حساب های منطقه ای ٣١ استان موجود در پایگاه مرکز آمار ایران ، که شامل داده های ارزش افزوده به دست آمده از زیربخش های زراعت و باغداری، دامداری، ماهیگیری و جنگلداری به قیمت جاری ١ میباشد، برای سال های ١٣٩٠ تا ١٣٩٦ استفاده شده که جدیدترین آمار گزارش شده است .
جدول (٤) طبقه بندی استان های کشور در زیربخش زراعت و باغداری بر پایه ترکیب ضریب مکانی ایستا و پویا Table (4) Iran’s provinces classification in plantation & horticulture subsector based on combination SLQ and DLQ )به تصویر صفحه مراجعه شود) در زیربخش دامداری، جدول (٥)، برای استان های آذربایجان غربی، ایلام ، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، زنجان و تهران میزان هر دو شاخص بزرگتر از یک بوده و نشان میدهد این زیربخش در طول زمان نیز توان بالقوه توسعه خود را در این استان ها حفظ کرده و همچنان به عنوان زیربخش پایه به شمار آمده است .