Abstract:
زمینه و هدف: جغرافیای انسانی یکی از شاخههای علم جغرافیاست که به مطالعه ویژگیهای جمعیت، فرهنگ، جهانبینی، ارزشهای انسانی میپردازد که در خلق چشماندازهای جغرافیایی با تمایزات مکانی و فضایی تأثیرگذارند. شاخصهای جغرافیای انسانی مرز از مقولههای مهم در مدیریت امنیتی مرزها محسوب میگردد. روش پژوهش:روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و با رویکرد تحلیل کمی و کیفی (آمیخته) تجزیه و تحلیل دادهها صورت گرفته است. برای تحلیل دادهها از روش نظریهپردازی زمینهای و مبنایی (داده بنیاد) استفاده شده است. از منظر شیوه انجام، این تحقیق توصیفی و پیمایشی مبتنی بر کار میدانی، استفاده از پرسشنامه باز، پرسشنامه بسته و با استفاده از نرمافزارهای تحلیلی SPSS و MAXQDA و Arc GIS است. جامعه آماری تحقیق شامل؛ استادان، کارشناسان، مدیران و فرماندهان حوزه مطالعات مرزی، امنیت مرزی، مرزبانی است. برای انجام مصاحبه بخشی از جامعه آماری بهعنوان جامعه خبرگی و جهت تکمیل پرسشنامه، بخش دیگری بهعنوان جامعه صاحبنظر گزینش شدند. پس از دستهبندی شاخصهای مستخرجِ (به تعداد 43 شاخص)، برای بررسی وضعیت عاملیت هر کدام از شاخصهای ذیل مؤلفههای جغرافیای اقتصادی، جغرافیای جمعیت و جغرافیای فرهنگی، از طریق تحلیل عاملی در نرمافزار SPSS به طبقهبندی عاملها در سه رده اقدام شده است. همچنین برای بررسی وضعیت کاربست شاخصهای گزینش شده در مرزهای شمال غرب کشور با تجزیه و تحلیل آماری پرسشنامه طراحی شده که با مراجعه به جامعه صاحبنظر تکمیل شده بود، وضعیت پیادهسازی و کاربست شاخصهای گزینش شده در طرحهای امنیتی استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. برای انجام مصاحبه بخشی از جامعه آماری بهعنوان جامعه خبرگی و جهت تکمیل پرسشنامه، بخش دیگری بهعنوان جامعه صاحبنظر گزینش شدند. یافتهها:یافتههای حاصل از جدول کدگذاری باز نشاندهنده شناسایی تعداد 15 شاخص در حوزه جغرافیای اقتصادی، 18 شاخص در حوزه جغرافیای جمعیت و 11 شاخص در حوزه جغرافیای فرهنگی میباشد. نتیجهگیری: نتایج حاصل نشان میدهد شاخصهای جغرافیای انسانی، در مدیریت امنیتی مرز برای پیادهسازی و اجرای طرحها و برنامههای امنیتی در طول مرزهای سیاسی کشور مؤثر میباشند. از طرفی این شاخصها در استان آذربایجان غربی در وضعیت خوب، استان اردبیل در وضعیت متوسط و استان آذربایجان شرقی در وضعیت ضعیف قرار دارد.
Geography is the science that provides managers and trustees with the opportunity to integrate the two natural and human dimensions in the solution of border problems and dilemmas. The components of human geography of the border are important categories in border security management.In this study, the main concern of the study was to determine and classify the indicators of human geography affecting the security of the borders of the Islamic Republic of Iran. In MAXQDA software, it was proved that human geography indicators are effective in border security management for the implementation and implementation of security plans and programs along the political borders of the country. After classifying the extracted indicators, in order to investigate the operational status of each of the indicators under the relevant components through factor analysis in SPSS software, agents were classified into three categories. Also, to evaluate the status of the application of selected indicators in the northwestern borders of the country by statistical analysis, a questionnaire was designed which was completed by referring to the expert community. It was examined and compared that the results of the analysis were that West Azerbaijan province was in good condition, Ardabil province in moderate condition and East Azarbaijan province in poor condition.
Machine summary:
ايـن پژوهش ضمن تبيين جغرافياي انساني در مديريت امنيتي مرز دنبال پاسـخ گـويي بـه ايـن سؤال است که شاخص هاي جغرافيـاي انسـاني تأثيرگـذار در مـديريت امنيتـي مرزهـاي شمال غرب کشور کدام هستند؟ و وضعيت کاربست شاخص هاي مستخرج در مديريت امنيتي مرزهاي شمال غرب به چه صورت ميباشد؟ مباني نظري امنيت مرزي: مرز پديده جغرافيايي پيچيـده و ظريفـي اسـت کـه مـديريت بهينـه آن و پياده سازي اصول بنيادين امنيتي يکـي از مهم تـرين و حسـاس ترين وظـايف حکومت هـا براي استمرار حيات سياسي واحـد تحـت حاکميـت خـود اسـت .
جدول ٢: مؤلفه هاي جغرافيايي تأثيرگذار در امنيت مرزهاي شمال غرب مؤلفه جغرافياي استان تأثيرگذاري در مديريت امنيت و برنامه ريزي امنيتي مرز انساني در مناطق مرزي اردبيل به علت توسعه و گسترش قطب هاي کشاورزي مثل کشت و صنعت دشت مغان و رونق اقتصاد روستايي در مقايسه با بيشتر استان هاي مرزي کشور وضعيت اقتصادي مرزي سروسامان خوبي پيدا کرده است .
جدول ٧- تحليل عاملي تأييدي شاخص هاي جغرافياي جمعيت در مديريت امنيت مرزهاي منطقه آذربايجان مقوله شاخص عامل ١ عامل ٢ عامل ٣ وجود منابع مشترک جغرافيايي (منابع معدني و منابع آب ) در طول مرز و الگوي بهره برداري 0/896 --- 0/093 مشترک از آن ها از عوامل اصلي تنش در طول مرز است .
به عنوان سه عامل اصلي در بين شاخص هاي جغرافياي اقتصادي مرز در مـديريت مـرزي براي تأمين امنيت مرزهاي منطقه آذربايجان انتخاب شدند.