Abstract:
اعتیاد از مهمترین آسیبهای اجتماعی جامعه کنونی به شمار میآید. با وجود تلاش نهادهای قانونی و اجرایی برای کنترل و پیشگیری از این آسیب، بر اساس آمارهای رسمی، همچنان وضعیت ابعاد این پدیده، بحرانی است. در کنار نقشآفرینیهای مختلف نهادهای رسمی و غیررسمی، مسجد به سبب جایگاه خاص و تأثیرگذاری ویژه آن بر آحاد جامعه، میتواند در پیشگیری و کاهش اعتیاد نقشآفرینی کند. پرسش اصلی این پژوهش نیز عبارت است از اینکه مسجد چگونه و در چه سطحی میتواند در این مسئله اجتماعی نقشآفرینی کند؟ و هدف آن شناسایی چگونگی نقشآفرینی این نهاد اجتماعی مقدس و دستیابی به سازوکارهای مواجهه صحیح آن با این پدیده اجتماعی معاصر است. برای به دستآوردن اطلاعات پژوهش، ترکیبی از روشهای اسنادی و کیفی (مصاحبه و مشاهده) استفاده شده و از روش تحلیل محتوا نیز برای تجزیه و تحلیل دادهها بهره گرفته شد. از یافتههای تحقیق به دست میآید، مسجد با توجه به ظرفیت و جایگاه متعالی خود در میان اجتماع انسانی بویژه جوامع مسلمان، میتواند با رعایت اصول کار تشکیلاتی متناسب با اقتضائات مسجد در سطوح مختلف پیشگیری، درمان و مبارزه با اعتیاد و همچنین صیانت از معتادان بهبودیافته و خانوادههای آنها در سطح محله و منطقه پیرامونی خود نقشآفرینی کند.
Addiction is one of the most important social harms of today's society. Despite the efforts of legal and executive institutions to control and prevent this harm, according to official statistics, the status of the aspects of this phenomenon is still critical. In addition to the various role-playing of official and non-official institutions, the mosque can play a role in preventing and reducing addiction due to its special place and special impact on the people of society. The main question of this study is how and at what level can the mosque play a role in this social issue? Its purpose is to identify how this sacred social institution plays roles as well as to achieve the mechanisms for its proper confrontation with this contemporary social phenomenon. A combination of documentary and qualitative methods (interview and observation) have been used to collect research information, and content analysis method has been used to analyze the data. According to the research findings, the mosque, due to its capacity and transcendent place in the human community, especially Muslim communities, can play roles by considering the principles of organizational work in accordance with the requirements of the mosque at different levels of prevention, treatment, and fight against addiction and protection of recovered addicts and their families in the neighborhood and the surrounding area
Machine summary:
از یافتههای تحقیق به دست میآید، مسجد با توجه به ظرفیت و جایگاه متعالی خود در میان اجتماع انسانی بویژه جوامع مسلمان، میتواند با رعایت اصول کار تشکیلاتی متناسب با اقتضائات مسجد در سطوح مختلف پیشگیری، درمان و مبارزه با اعتیاد و همچنین صیانت از معتادان بهبودیافته و خانوادههای آنها در سطح محله و منطقه پیرامونی خود نقشآفرینی کند.
این نکته از آنجا حائز اهمیت است که مسجد، بهعنوان پایگاه اصلی محله است و با توجه به رویکرد محلهمحوری میتواند در کنار سایر نقشآفرینان مؤثر در محله؛ بهطور چشمگیری ظرفیت و استعداد کنترل و پیشگیری اعتیاد را از خود بروز دهد یا در خود ایجاد کند.
مسائل و موضوعات و اصول کلی که الگوی جامع اقدامات مسجد باید مبتنی بر آنها باشد (برای پاسخ به سؤال چگونگی ورود مساجد به عرصه مقابله با آسیبهای اجتماعی).
بنابراین، مسجد میتواند از این ظرفیت رسانهای در پیشگیری و سایر اقدامات لازم پیرامون آسیبهای اجتماعی بهویژه اعتیاد استفاده کند و نقشآفرین باشد.
مسجد تجلیگر مشارکت مردمی از سویی دیگر، در سیاستهای کلی مبارزه با موادمخدر که در 11 محور از سوی مقام معظم رهبری در مهرماه 1385 ابلاغ شده است و بهعنوان مهمترین سند بالادستی در این زمینه است، به دولت و مجلس در زمینه پیشگیری اعتیاد توصیه شده است که «تدابیر لازم را برای حضور و مشارکت جدّی مردم و خانوادهها در زمینههای پیشگیری، کاهش آسیب و درمان معتادان اتخاذ کنند» (زالی، عطاردی و داناییفرد، 1397، ص 195)، بیشک یکی از جلوههای مشارکت مردمی میتواند در ذیل پایگاه مساجد صورتدهی شده و شکل تشکیلاتی به خود بگیرد.