Abstract:
مفاهمه و مواجهه فرهنگی دوسویه اسلامی با فرهنگ ایرانی طی حداقل سه قرن نخست،اسباب و زمینههای تغییر و تحول درون مایهها و مواریث فرهنگی ایرانیان را فراهم آورد اما در این میان،نقش امامان شیعه(ع) به عنوان مهم ترین رهبران جریانهای اصلی فکری- فرهنگی آن سه قرن،در مواجهه و مفاهمه با جریان تغییر مذهب و فرهنگ ایرانی ها،کاملا روشن نیست! شفاف سازی در این زمینه در گرو توجه به پیشینه و ظرفیت فرهنگ ایرانی و توجه به گوناگونی رفتار و برخورد امامان معصوم شیعه(ع)در آن است.این تحقیق بانگاه کلنگر و با بهرهگیری از شیوه توصیفی-تحلیلی بهدنبال این است تا به خلاف نگاه سنتی که حیات امامان(ع) رااز منظر سیاسی و براساس قدرت حاکمان تقسیمبندی و مطالعه کرده اند، چشم اندازینو در مطالعات میان فرهنگی ایرانی- اسلامی- شیعی پدیدآورد و بدین سان،به ایجاد تغییر در بینش وروش مطالعات مربوط به جایگاه و نقش امامان معصوم شیعه(ع) طی دوره تاریخی از سال 11 تا260 هجری کمک نماید. نتیجه آن که به خلاف رویکردرهبران سیاسی مسلمان که با تحقیر، توهین،تفضیل،تبعیض،اخذواقتباس از مواریث فرهنگ و تمدن ایرانی همراه بود،امامان(ع) موجبات تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر جامعه ایرانی از طریق روشنگری فکری-فرهنگی، همگونسازی فکری-رفتاری و همجوشی فرهنگی با فرهنگ ایرانی راپدیدآوردند.
Machine summary:
همچون: خدمات متقابل اسلام وایران نوشته مرتضی مطهری؛ حیات فکری وسیاسی امامان شیعه (ع) تألیف رسول جعفریان؛ تشیع در مسیر تاریخ نوشته حسین محمدجعفری؛ کتاب امام علی(ع) و ایران نوشته سید مهدی فیاض حسینی، اصحاب ايراني ائمه اطهار(ع) نگاشته حسن قريشي، مناسبات اهلبیت باایرانیان سیدمحمود سامانی؛ تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی نگاشته محمد محمدی ملایری و دوره شکلگیری تشیع دوازده امامی گفتمان حدیثی میان قم و بغداد، نوشته آندرو جی نیومن اشاره کرد و باید اذعان کرد که این تحقیقات بانگرشتاریخسیاسی، تاریخ مذهبی و با رویکرد ستایش گرایانه به این بحث پرداخته و کمتر بانگرش تاریخ فرهنگی به این بحث ورود کردهاند،اما پیش از ورود به بحث اصلی، توضیح مختصری درباره بعضی مفاهیم اساسی ضروری است.
1. روشنگری فکری-فرهنگی:این شیوه مهم ترین و پررنگ ترین بخش مفاهمه و مواجهه امامان(ع)در برابر کل جامعه از جمله جامعه ایرانی بود که از همان نخستین روزهای تاریخ امامت بدان توجه شده است.
دراین مفاهمه و مواجهه شاهد دو نوع روشنگری هستیم: روشنگری نسبت به جایگاه خودامام(ع) ودیگر معرفی دین،ارزش ها و فرهنگ جدید - روشنگری نسبت به جایگاه امام(ع):علی(ع) هنگام دعوت به جهاد به نقش دین در زندگی مسلمانان، وظیفه آنان در قبال دین و تساوی مسلمانان(عرب و غیرعرب) نزد خود پرداخت:"همانا خداوند شما را به نام بسیاری از این افراد در کتاب مناسبات اهل بیت با ایرانیان آورده شده است.