Abstract:
روش ﺗﻔﺴﯿﺮ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﻔﺴّﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﭘﺮدازد. ﻣﺨﺰن اﻟﻌﺮﻓﺎن در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ دﯾﮕﺮی ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﻼق، ﺗﺮﺑﯿﺖ، ﻓﻠﺴﻔﻪ، ﮐﻼم، ﻋﺮﻓﺎن وﻏﯿﺮه اﺳﺖ. از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻔﺴﺮان در ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﻓﻬﻢ آﯾﺎت ﻗﺮآن، راﻫﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﭙﯿﻤﻮده اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻔﺴﺮان از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻘﻠﯽ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ذوق و ﺳﻠﯿﻘﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮورت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺗﻔﺴﯿﺮ از ﻧﻈﺮ روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. روش ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺷﺎری ﯾﺎ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآن، در ﮐﻨﺎر روش ﻋﻘﻠﯽ، ﻧﻘﻠﯽ و اﺟﺘﻬﺎدی ﯾﮏ روش ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻮاﺑﻂ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد. ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺻﺤﯿﺢ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺷﺎری (ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ) در ﻣﺨﺰن اﻟﻌﺮﻓﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮا آﯾﺎت را ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺴﺮ ﺑﺰرﮔﻮار در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻫﻢ از آﯾﺎت و رواﯾﺎت و ﻫﻢ از ﮐﻼم ﺑﺰرﮔﺎن و ﻣﻔﺴﺮان دﯾﮕﺮ و ﻧﯿﺰ ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻮﻫﺒﺘﯽ ﺧﻮد ﺟﻬﺖ ﺗﺄوﯾﻞ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻄﻦ ﯾﺎﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ و اﻟﺒﺘﻪ ﭘﯿﺶ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ آﯾﺎت اﻋﺘﻘﺎد ﺷﺨﺼﯽ اﯾﺸﺎن، اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ آﯾﺎت اﺳﺖ. ﭘﺲ روش ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ روشﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ آﯾﺎت ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻮ اﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ از اﯾﻦ روش ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ.
Machine summary:
از جمله نتایج پژوهش این است که مفسر بزرگوار در تفسیر عرفانی آیات قرآن هم از آیات و روایات و هم از کلام بزرگان و مفسران دیگر و نیز عرفان موهبتی خود جهت تأویل آیاتی که مستلزم بطن یابی هستند استفاده نموده است؛ و البته پیش از پرداختن به باطن آیات اعتقاد شخصی ایشان، استناد به ظاهر آیات است.
محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران ، ج2، ص368 سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن ، ج1، ص7 محمدعلی رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن2، ص247 علامه طباطبایی ضمن وارد کردن انتقاد به این گروهها به اینکه قرآن تنها برای اهل تصوف نازل نشده اشاره می کنند که احادیث بسیاری از پیامبر و ائمه وارد شده که بیان داشتند قرآن، ظاهر و باطنی دارد و بلکه تا هفتاد بطن دارد اما اهل بیت خود با توجه به ظاهر، به باطن نیز توجه می کردند و به تاویل و تنزیل، هر دو توجه داشتند.
بانو امین به این معیار توجه داشته و معتقد است تا جایی که امکان دارد بایستی کلام را بر معنای لغوی آن باقی گذاشت و جایز نیست بدون ضرورت حمل بر غیر ظاهر کنیم مگر در مواقعی که ضرورت ایجاب کند همچنین میفرماید: با تفکر در ظاهر سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن ، ج5، ص309 محسن قاسم پور، پژوهشی در جریان شناسی تفسیر عرفانی، ص371 محمدعلی رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن2، ص264 محمدحسین طباطبایی،المیزان فی تفسیر القرآن، ج1، ص7 ؛ محمدهادی معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج2، ص527 آیات قرآن، بعضی از اسرار و رموز و حکمت های آن کشف میگردد.