Abstract:
شناسایی چیستی انسان، ساحت ها و نیازهای وی یکی از موضوعات مهم بشری
است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. دیدگاه های انسان را موجودی تک
بعدی دانسته و زمینه ای خاصی را مورد نظر قرار میدهد و به همۀ جنبه ها مختلف انسان
نپرداخته اند امّا قرآن کریم آن را پدیدهای متشکل از دو بعد ملکی و ملکوتی دانسته و
تصویری کامل از آن بدست میدهد. این مقاله با روشی توصیفی - تحلیلی آیات مربوط
به انسان را بررسی کرده است. این آیات بیانگر پایه های انسان شناسی قرآنی میباشد
که بر ویژگی های گوناگونی استوار است. مهمترین ویژگی های انسان شناسی قرآنی
عبارتاند از: جامعیت، ستایش ها و نکوش ها، اتقان و خطا ناپذیری داده های وحی، نگاه
به مبدا و معاد. از دیدگاه قرآن هردو بعدی ملکی و ملکوتی انسان، نیازهای دارد و
برخلاف دیدگاههای انسان شناسی مادی که نیاز انسان را منحصر به یک نوع میداند،
نیست امّا در سلسله مراتب نیازهای انسانی، نیازهای معنوی بر نیازهای مادی رجحان
دارد. این نیازها در پنج طبقه، دسته بندی شده است
Machine summary:
)خطيبي، ١٣٨٦: ١٠٥ و ١٠٦( از ٦ اينرو علومي که به شناخت انسان ميپردازند و نيز دانشمندان غربي که به گونهاي در مورد انسان به جستوجو پرداختهاند، انسان را تقريبا موجود مادي ميدانند و به عنوان يک پديده آن را بررسي ميکنند اما در نگرش ديني و قرآني که از سه منبع وحي، عقل و قلب بهره ميگيرد، انسان را موجودي معرفي ميکند که ارتباط وجودي با خداوند دارد و در حرکت به سوي غايت و هدف خاصي است.
اهميت و ضرورت انسان شناسي را ميتوان از دو منظر بررسيکرد؛ گاهي به بررسي اين مسأله در چارچوب انديشه بشري پرداخته ميشود و گاهي نيز، اهميت انسانشناسي با توجه به تعاليم ديني مورد بررسي قرار ميگيرد )رجبي، ١٣٨١: ١٩؛ يزدي، ١٣٨٨: ٢٤( که هدف اصلي در اين نوشتاراست؛ يعني بررسي »انسان شناسي« از منظر آيات قرآن کريم و روايات أئمه است.
)طباطبائي، ١٣٧٤: ٢٥/١٥ و ٢٦( برخي با بيان مشترکاتي ميان آدم و فرزندان او، اشتراک در حقايق ملکوتي را نتيجه ميگيرند و ٤ نکته تلفيق طبيعت و فراطبيعت، دشمني شيطان، حيات يابي با نفخه روح الهي و مقام کرامت انساني را نشانه اين ميدانند که آنچه قرآن کريم درباره هويت ملکوتي آدم مطرح کرده، مربوط به همه انسانهاي کامل است و نه شخص آدم )امين دين، ١٣٨٢: ٤، مقاله »انسان برآيند ملک و ملکوت «، بنابراين، نميتوان درعالم ملک و ملکوت به شهادت قرآن کريم شخصيتي والتر از انسان پيدا نمود که خداوند به صراحت ميفرمايد: »و لقد کرمنا بني آدم و حملناهم في البر و البحر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم علي کثير ممن خلقنا تفضيل« )اسراء/٧٠(.