Abstract:
تحولات مذهبی در کردستان عصر صفوی با دیگر نقاط ایران متفاوت بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ظهور دولت صفوی و مناقشات این دولت با عثمانی چه تأثیری بر بافت مذهبی کردستان داشته است؟ این پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی نشان داده است که رشد طریقتهای صوفیانه درکردستان پیش از دوره صفوی موجب روند رو به رشد تشیع در این منطقه شدهاست، به طوریکه کردستان با مذهبِ غالبِ شافعی، مانند سایر نواحی اطراف به تشیع گرایش پیدا کرد. اما برخورد قهری صفویه با طوایف کرد این روند تاریخی را متوقف کرد. کردها به سبب سیاست مذهبی صفویان، از تشیع فاصله گرفته و بر مذهب شافعی ثابت قدم شدند. به ویژه اینکه کردستان در آن ایام از حمایت دولت عثمانی که به دنبال ایجاد حائل مذهبی با رقیب شیعی خود بود، برخوردار شد. تغییر سیاست جانشینان شاه اسماعیل در قبال طوایف کرد، در گرایش برخی قبایل به ویژه در جنوب کردستان به تشیع تاثیرگذار بود. این تأثیرگذاری، نقش مخرب اقدامات شاه اسماعیل را در دور کردن کردها از تشیع آشکار میسازد.
Religious developments in Kurdistan in the Safavid period were different from other parts of Iran. The main issue of this research is what was the effect of the rise of the Safavid government and its conflicts with the Ottomans on the religious texture of Kurdistan. Using the analytical-descriptive method, findings indicate that the growth of Sufi sects in Kurdistan before the Safavid period has led to the growth of Shiism in this region, so that Kurdistan just as other surrounding areas turned to Shiism with the predominant Shafichr('39')i religion. But, the Safavid coercion against the Kurdish tribes stopped this historical process. Due to the Safavid religious policy, the Kurds distanced from the Shiite jurisprudence and became steadfast in the Shafichr('39')i religion. Especially, during that time, Kurdistan was supported by the Ottoman government, which sought to establish a religious barrier with its Shiite enemy. The change in the policy of Shah Ismailchr('39')s successors towards the Kurdish tribes was influential in attracting the attention of some tribes, especially in the southern regions, which reveals the destructive role of Shah Ismailchr('39')s actions in distancing the Kurds from Shiism.
Machine summary:
مسئله اصلي پژوهش اين است که ظهور دولت صفوي و مناقشات اين دولت با عثماني چه تأثيري بر بافت مذهبي کردستان داشته است ؟ اين پژوهش به شيوه توصيفي ـ تحليلي نشان داده است که رشد طريقت هاي صوفيانه درکردستان پيش از دوره صفوي موجب روند رو بـه رشد تشيع در اين منطقه شده است ، به طوريکه کردستان با مذهب غالب شافعي، مانند ساير نواحي اطراف به تشيع گرايش پيدا کرد.
درکنار اين تقابـل نظـامي، توهين مذهبي مورخين دربار صفوي به کردهاي اهل سنت و ايزدي که به طعن آنها را بـه يزيد بن معاويه ، چهره منفور تاريخ اسلام ، نسبت ميدادند (عالم آراي صفوي، ١١٥-١٣٠)، ترديد کردها در پيوستن به جبهه مخالف يعني عثماني را به يقين تبـديل کـرد.
به اين ترتيب سياست هاي دولت صفويه در قبال طوايف کـرد، علاوه بر تغييرات عمده جمعيتي با کوچ دادن قبايل کرد به مناطق دوردست شرقي، تغييـرات عمده مذهبي و فرهنگي را نيز براي اين دسته از طوايف رقم زد و آنها را کم کم تحـت تـأثير فضاي جديد قرار داد و آنها را از هويت کردي و مذهب اهل سنت دور ساخت .
سياسـت دولـت عثمـاني بـر آزادي مذهبي کردها در تمسک به مذهب شافعي و ايجاد يک حائل ميان قلمرو خود با دولـت رقيب يعني صفويه بود تا مانع گسترش انديشه هاي شيعي صـفوي در ميـان اتبـاع خـود شود.