Abstract:
«نظام ادارۀ شرکتها» بهدلیل نقش خاصی که در حوزۀ شرکتهای سهامی، بهویژه شرکتهای سهامی حاضر در بازار بورس اوراق بهادار ایفا میکند، از چالشبرانگیزترین موضوعات در عالم حقوق است. در میان رویکردهای مرتبط با «نظام ادارۀ شرکتها» در دنیا، سه مدل در بازار سرمایۀ کشورهای توسعهیافته شناسایی شده است: «انگلیسی-آمریکایی»، «اروپای قارهای» و «شرق آسیا». در خصوص دو رویکرد نخست که از رواج بیشتری در دنیا برخوردارند، پیش از این مطالعاتی در ایران انجام گرفته، اما رویکرد سوم، تاکنون مورد توجه نبوده است. با توجه به آنکه در حقوق ایران، قانون الزامآورِ ویژهای در خصوص «نظام ادارۀ شرکتها» وضع نشده است، مطالعۀ «رویکرد شرق آسیا» که در بیشتر ویژگیها با آنچه در ایران وجود دارد، متفاوت است، میتواند به طراحی مدل ویژۀ «نظام ادارۀ شرکتها» در ایران کمک کند. پژوهش تطبیقی حاضر با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته و اطلاعات گردآوریشده براساس مدل «نظام ادارۀ شرکتها» در «رویکرد شرق آسیا» و مقررات حقوق شرکتهای سهامی ایران، بررسی شده است. مقایسۀ مقررات شرکتهای سهامی ایران با «نظام ادارۀ شرکتها» در رویکرد شرق آسیا حاکی است که نظام حقوقی ما در شاخصۀ «شفافیت مالی»، گامهای بهتری نسبت به آن رویکرد برداشته، اما دستکم در دو شاخصۀ «تعادل مدیریتی» و «منابع تأمین مالی» از رویکرد یادشده عقبتر است و لازم است که قانونگذار ایران با نگاهی بومیگرایانه، در این زمینه مقررهگذاری کند و گامهای مؤثری بردارد.
Corporate Governance is one of the most challenging issues in the world of law, which is due to its special role in joint stock companies, especially those presenting their stocks in the stock exchange market. Among the approaches to corporate governance developed in the capital markets of developed countries, three are identified as the Anglo-American Approach, the Continental European Approach, and the East Asian Approach. (Baker & Anderson, 2010: 7) The first two approaches, more commonly adopted throughout the world, have already been the subject of a few studies in Iran, but the third has been disregarded so far. Given that there is no specific binding rules about the corporate governance in Iranian law, the study of the East Asian Approach, which is different in most of its features from the one exercised in Iran, can help to design a specific model of corporate governance in this country. Comparing the rules of Iranian Joint Stock Companies with the East Asian Approach will show that the Iranian legal system, while having employed more vigorous strategies than the latter approach towards financial transparency, is less advantageous at least in terms of managerial balance and sources of financing, and it is necessary that the Iranian Legislature takes effective steps forward in these respects based on a localistic insight.
Machine summary:
٢ مبناي اين دسته بندي ، نوع نگاه متفاوت به اوصافي است که مهم ترين آنها «نسبت ميان مالکيت و کنترل شرکت »، «ساختار هيأت مديره »، «منبع تأمين مالي » و «ميزان افشاي اطلاعات » است و مجموعۀ آنها را مي توان 3 به عنوان «شاخصه هاي کليدي نظام ادارة شرکت ها» شناسايي کرد.
Family-Based Corporate Governance System ساختارهاي مختلف سياسي و حقوقي و سنت هاي اجتماعي متفاوتي که در کشورهاي آسياي شرقي وجود دارد و اين امر، سبب تفاوت هاي چشمگير ملي در طراحي و تدوين «نظام ادارة شرکت ها» و عملکرد آنها شده (٢٠٠ :٢٠٠٧ ,Clarke)، اما در اين ميان ، اشتراکاتي بين سيستم هاي نظام ادارة شرکت هاي آنها وجود دارد که مي توان آنها را در دامنۀ گسترده اي قرار داد و به مفهوم عام آن ، مدل واحدي از «نظام ادارة شرکت ها» را براي کشورهاي اين منطقه شناسايي کرد (٢ :٢٠٠٤ ,Cheung).
بررسي مواد قانوني مرتبط با شرکت هاي سهامي نشان مي دهد که نظام حقوق شرکت هاي ايران ، هيچ سمت و سوي کلي به رويکرد آسياي شرقي نداشته است ؛ بيشتر مقررات مرتبط با شرکت ها از نظر ساختار و سياق کلي ، بيشتر بر مبناي حمايت از «سهامداران » تنظيم شده و با «نظريۀ نمايندگي »٢ که مبناي نظري «رويکرد انگليسي -آمريکايي » است ، قرابت بيشتري دارد، چراکه منطوق و مفهوم اين قواعد، حاکي از آن است که مديران بايد در راستاي تأمين منافع ١.