Abstract:
اقتصاد ایران همواره تحت فشار تامین منابع برای مخارج عمومی بوده و دارای سیستم مالیاتی است که موجب اخلال در رفتار عاملان اقتصادی میشود، لذا انتظار میرود که با الگو گرفتن از اصلاحات جهانی مالیات، بتوان سیستم مالیاتی کشور را بهبود بخشید. مخالفان معتقدند که به دلیل فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی، ظرفیت اجرایی پایین سازمان مالیاتی و مودیان، و ساختار اقتصادی متفاوت از کشورهای توسعه یافته انجام چنین اصلاحاتی در ایران امکان پذیر نیست. اما باید اذعان کرد که اقتصاد ایران در آینده نزدیک با سه چالش جدی در زمینه تامین اجتماعی، کاهش درآمدهای مالیاتی حاصل از تجارت و رقابت پذیری بین المللی مواجه خواهد شد. برای مقابله با این چالشها چارهای جز گسترش پایههای مالیاتی و کاهش نرخهای مالیات نخواهیم داشت و این مهم از طریق سیستم مالیات بر مجموع درآمد امکان پذیر است. لذا هدف اصلی این مقاله بررسی مقایسهای سیستم مالیات بر مجموع درآمد و نسخههای تعدیل شده آن با سیستم مالیاتی ایران است. نتایج نشان میدهد که نظام مالیاتی ایران بسیار پیچیده بوده و در موارد متعددی اصول و اهداف اصلاحات مالیاتی را نقض میکند. علاوه بر این فشار مالیاتی بالا بر شرکتها، نرخهای بالای تامین اجتماعی و فرار مالیاتی گسترده در بخش مشاغل از ویژگیهایی است که نظام مالیاتی ایران را از سایر سیستمهای مالیاتی معمول در جهان متمایز میسازد. بر اساس نتایج حاصل، بهترین راه برای اصلاح نظام مالیاتی کشور انجام رفرم اساسی بر اساس سیستم مالیات بر مجموع درآمد است اما اگر به هر دلیلی (مثلا فراهم نبودن پیش نیازهای لازم یا عدم اجماع سیاسی) چنین کاری مقدور نباشد میتوان با انجام برخی اصلاحات (انجام اصلاحات بر اساس مخارج مالیاتی و منافع اقتصادی، ساده سازی سیستم مالیاتی، اصلاح تورش در شیوه تامین مالی شرکتها و تعدیل مالیات مضاعف، تعیین آستانه معافیت بر اساس فقر نسبی، تعدیل آستانههای مالیاتی؛ استهلاک و کسورات بهره نسبت به تورم، تغییر سیستم اجرایی از ساختار مبتنی بر پایه محور به ساختار مبتنی بر ماموریت محور، بهبود ادراک عدالت مالیاتی، تغییر واحد مالیاتی از فرد به خانوار، ارائه سیستم مالیاتی بدون نیاز به ارائه اظهارنامه مالیاتی از طرف مودیان) سیستم موجود را بهبود بخشید.
Iran’s economy has been always under pressure to provide resources for public spending and it is limited by a tax system that causes disruption in the behavior of economic agents; therefore, it is expected that the country’s tax system can be improved via inspiring by the global tax reforms. The opponents argue that the lack of comprehensive tax information system, low administrative capacity of the Tax Agency and taxpayers, and different economic structure of Iran make such reforms impossible in Iran. But it must be emphasized that Iran’s economy will face three major challenges in the field of social security, reduced tax revenues from international trade and competitiveness in the near future. Therefore, expanding the tax bases and lowering the tax rates is necessary in dealing with these challenges, and this is possible through the comprehensive income tax system. The main objective of this study is to investigate and compare the comprehensive income tax system and its adjusted versions with the tax system in Iran. The results show that the Iran’s tax system is very complex and violates the principles and objectives of tax reform in many cases. Furthermore, high tax burden on companies, high rates of social security, and widespread tax evasion in the self-employed section are among the features of the Iranian tax system which apart it from other common tax systems in the world. In order to reform the tax system in Iran, the best method is fundamental reforms based on the comprehensive income tax system, if it is not possible for any reason (the lack of prerequisites or political consensus), we can do some adjustments (reform in a scientific framework based on tax expenditures and economic interests; simplifying the tax system; bias correction in providing corporate finance method and mitigating double taxation ;threshold for exemption based on relative poverty; adjustment of tax threshold, depreciation, and interest deductions for inflation; change of executive system from tax-based structure to functional basis structure; improvement of tax justice perception; change the tax unit from the individual to the family; providing tax system without having to provide tax returns from taxpayers) to improve the existing system.
Machine summary:
بررسی مقایسه ای نظام مالیاتی ایران با اصلاحات مالیاتی دهه ١٩٩٠ با تاکید بر مالیات بر مجموع درآمد١ باقردرویشی ٢ فرشته محمدیان ٣ تاریخ دریافت : ٩٥/١١/١٢، تاریخ پذیرش : ٩٦/٣/٣ چکیده اقتصاد ایران همواره تحت فشار تامین منابع برای مخارج عمومی بوده و دارای سیستم مالیاتی است که موجب اخلال در رفتار عاملان اقتصادی می شود، لذا انتظار میرود که با الگو گرفتن از اصلاحات جهانی مالیات ، بتوان سیستم مالیاتی کشور را بهبود بخشید.
بر اساس نتایج حاصل ، بهترین راه برای اصلاح نظام مالیاتیکشور انجام رفرم اساسی بر اساس سیستم مالیات بر مجموع درآمد است ، اما اگر به هر دلیلی (مثلاً فراهم نبودن پیش نیازهای لازم یا عدم اجماع سیاسی) چنین کاری مقدور نباشد میتوان با انجام برخی اصلاحات (انجام اصلاحات بر اساس مخارج مالیاتی و منافع اقتصادی، ساده سازی سیستم مالیاتی، اصلاح تورش در شیوه تامین مالی شرکت ها و تعدیل مالیات مضاعف ، تعیین آستانه معافیت بر اساس فقر نسبی، تعدیل آستانه های مالیاتی؛ استهلاک و کسورات بهره نسبت به تورم ، تغییر سیستم اجرایی از ساختار مبتنی بر پایه محور به ساختار مبتنی بر ماموریت محور، بهبود ادراک عدالت مالیاتی، تغییر واحد مالیاتی از فرد به خانوار، ارائه سیستم مالیاتی بدون نیاز به ارائه اظهارنامه مالیاتی از طرف مودیان ) سیستم موجود را بهبود بخشید.
4. International Center for Tax and Development (به تصویر صفحه مراجعه شود) متوسط سهم مالیات های مستقیم از کل درآمدهای مالیاتی در ایران و گروه کشورهای مختلف با لحاظ مالیات تامین اجتماعی و مالیات منابع و سپس با کسر این اجزاء در جدول (٥) ارائه شده است .