Abstract:
یکی از وظایف حاکمان جامعه اسلامی برخورد و موضعگیری مناسب در قبال مخالفان سیاسی است. دوران کوتاه حکومت امیرمومنان علی علیه السلام به خاطر شرایط خاص حاکم بر جامعه آن روز، سرشار از مشکلات و مسایلی بود که مخالفان سیاسی آن حضرت، صحنهگردان اصلی آن بودند؛ بهگونهایکه بخش اعظم خلافت ایشان، به مواجهه با این گروهها اختصاص داشت. هدف این نوشتار ارایه الگویی منطبق بر سبک برخورد امام علیه السلام با آنان در موقعیتهای مختلف بوده که ضمن احترام و به رسمیت شناختن حقوق مخالفان و رعایت اصول مهم حکومتداری همواره سعی در هدایت و بازگرداندن آنان به آغوش جامعه داشتهاند. در این پژوهش سعی شده با بررسی توصیفی و تحلیل محتوای مضمونی منابع مهم تاریخی و بهطور خاص، سیره عملی امام علیه السلام، از دیدگاه حقوقی به مسیله نگریسته شود و مخالفت سیاسی، اختلاف عقیده و انتقاد از آیین حکومت داری بهعنوان یک حق در نظر گرفته شود؛ نه اینکه جرم تلقی گردد. ضمن اینکه حقوق مخالفان سیاسی در قانون اساسی ایران و اکثر کشورها به رسمیت شناخته شده است.
One of the duties of the rulers of the Islamic society is to deal appropriately with the political opposition. The short period of Amir al-Mu'minin Ali's rule was full of problems and issues due to the special circumstances of the society of that day, in which the political opponents of the Imam were the main protagonists, as most of his rule was devoted to confronting these groups. The purpose of this study is to provide a model in accordance with the Imam's style of dealing with them in different situations, while respecting and recognizing the rights of the opposition and observing important principles of governance, have always tried to guide and return them to society. This study tries to disagreement and criticism of the governing religion is considered as a right, not to be considered a crime, and to regard the issue from a legal point of view by using descriptively examining and analyzing the thematic content of important historical sources, the practical life of the Imam in particular. At the same time, the rights of political opponents are recognized by the constitutions of Iran and most countries.
Machine summary:
ساختار کلی پژوهش اینگونه است که در ابتدا ضمن تبیین برخی مفاهیم اساسی، مخالفان و اقسام آنها تعریف و شناسایی میشوند و سپس مبانی نظری حکومت اميرمؤمنان علی( قرار تشریح میگردد و در ادامه حقوق مخالفان سیاسی در پرتو سیره حکومتی امام( و قانون اساسی تحلیل و بررسی میشود.
تبلور حقوق مخالفان در قانون اساسی چگونه بوده است؟ سؤال فرعي هم از اين قرار است: ابراز مخالفت در سیره امام( و قانون اساسی به عنوان یک حق است یا نوعی جرم تلقی میگردد؟ مخالفان امام( به مخالفان اعتقادی سیاسی و نظامی تقسیم میشوند که شیوه برخورد با ایشان سلسلهمراتبی و متناسب با روش مخالفان بوده و ابراز مخالفت بههیچوجه ناقض حقوق آنان در حکومت علوی نبوده، که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه سعی کرده منطبق بر حکومت علوی عمل کند.
جنبه نوآوری این پژوهش ناظر به ارائۀ الگویی شایسته با نگرش حقوقی به مسئله و بازتاب رهنمودهای امام( در قانون اساسی جمهوری اسلامی است؛ که البته پیادهسازی تمامی شاخصهای حکومت علوی نیازمند کوشش فراوان است؛ به عبارت دیگر، برخورداری از حقوق عمومی مخالفان سیاسی مورد بررسی و مداقه قرار میگیرد.
مبانی نظری حکومت اميرمؤمنان علی( برای ارائۀ تصویری روشن از نحوه برخورد امام با مخالفان سیاسی خود، ابتدا باید به برخی اصول و قواعد کلی حکومت ایشان اشاره شود که در ادارۀ جامعه دینی از آنها بهره میجست و نقش اساسی در موضوع این پژوهش دارند.