Abstract:
هدف پژوهش حاضر، شناسایی اصول تربیتی استدلال عقلانی در آموزههای قرآنی است. استدلال عقلانی، فرایندی آگاهانه درراستای دستیابی به هدفی خاص است که بهواسطه گزارههای عقلی صورت میپذیرد. پرسش اصلی آن است که اصول تربیتی استدلال عقلانی مبتنیبر دعوت انبیا در قرآن کریم چیست؟ روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی بهشیوه استقرایی است که با استفاده از کدگذاری باز، دادههای لازم از قرآن کریم جمعآوری و اصول شناسایی شده است. مهمترین یافتهها عبارتند از: حقیقتگویی و واقعنگری، مقبولیت انتخابی، پرهیز از مضامین فراعقلی، اتکا بر براهین عالمانه، توجه به مقتضیات شناختی و عاطفی، تأکید بر اشتراکات، تسهیل ادراک و القای مفاهیم نوین. بررسی یافتهها نشان میدهد که این اصول در دو حیطه اقتضایی و الزامی جای میگیرند. امکان و ضرورت بهکارگیری اصول اقتضایی، به مقتضیات و شرایط وابسته بوده و اصول الزامی در هر شرایطی باید رعایت شود؛ زیرا اساساً مطلوبیت فرایند استدلال عقلانی، بدان وابسته است.
This research is intended to identify the educational principles of rational reasoning in Quranic teachings. Rational reasoning involves a conscious process for the achievement of specific goals, performed through rational propositions. The main question regards the educational principles of rational reasoning on the basis of the calling of the prophets in the Holy Quran. This research follows a qualitative content analysis through inductive method, which employs open coding for data collection from the Holy Quran through which the principles are identified. The most significant findings include: truthfulness and realism, selective acceptability, avoidance of ultrarational themes, trusting wise arguments, attention to cognitive and emotional requirements, emphasis on common features, facilitating understanding and inducing new concepts. An evaluation of the findings indicate that these principles fall into two contingent and mandatory fields. The possibility and necessity of applying contingent principles depend on the requirements and conditions, but the mandatory principles must be observed in all circumstances. This is because the desirability of the rational reasoning process depends on the mandatory principles.
Machine summary:
تأکيد آموزه هاي اسلام و مکاتب تربيتي بر به کارگيري استدلال در فرايند تربيت ، نشان گر جايگاه ويژه مضامين استدلالي در اين زمينه است و ميتوان آن را بستري مهم در پرورش ساحت عقلي متربيان دانست .
بنابراين ، درنظر دارد به منظور ارزش افزايي و پيشگيري از خط در فرايند استدلال ، اصولي را به منزله چراغ راه پيش روي مربي قرار دهد و دراين راستا از سيره انبيا به عنوان الگوهاي تربيتي در قرآن کريم استفاده ميشود.
ازسويديگر توجه به واقعيت ها نيز در فرايند استدلال ، اعتماد متربي را جلب نموده و دليل صدق گفتار مربي تلقي ميشود در آيه شريفه زير ميتوان دقت در مطابقت با واقع را مشاهده نمود: «قل يا أهل الکتاب هل تنقمون منا إلا أن آمنا بالله و ما أنزل إلينا و ما أنزل من قبل و أن أکثرکم فاسقون : بگو: «اي اهل کتاب ، آيا به ما خرده ميگيريد؟ (مگر ما چه کرده ايم ) جز اينکه به خداوند يگانه ، و به آنچه بر ما نازل شده ، و به آنچه پيش از اين نازل گرديده ، ايمان آورده ايم و اين ، به خاطر آن است که بيشتر شما، از راه حق ، خارج شده ايد» (مائده ،آيه ٥٩).