Abstract:
توسعه را میتوان محصول مشارکت و سهمخواهی جهان سوم از حقوق بینالملل تلقی کرد. درطول سالها، سیری تاریخی در رابطه با تحول مفهومی و جایگاه هنجاری قواعد توسعه در حقوق بینالملل، قابل مشاهده است. حق بر توسعه که ابتدائاً با نگاهی صرفاً اقتصادی و اساساً برای ایجاد نظم نوین اقتصادی مطرح شد، به تدریج، ابعاد مفهومی جدیدی مانند توسعه اجتماعی را مورد توجه قرار داد و پذیرش همین مضمون بنیانی شد برای طرح مفاهیم دیگر مبتنی بر توسعه مانند توسعه انسانی، توسعه هزاره و نیز توسعه پایدار که مورد اخیر، درقالب الگویی برای سازندگی پایدار با ادغام سه رکن توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و محیط زیست به نوعی تعیّنِ مفهوم توسعه میباشد. تبیین ماهیت توسعه پایدار در حقوق بینالملل را میتوان یکی از چالشبرانگیزترین موضوعات درحوزه حقوق بینالملل تلقی کرد. این چالش به گونهای از ابتدای طرح مباحث مرتبط با حق بر توسعه در فضای حقوق بینالملل، وجود داشته و تا امروز در این رابطه، در میان حقوقدانان بینالمللی اتفاق نظری شکل نگرفته است. بالحاظ سیر تکاملی و کارکردهای توسعه پایدار، پژوهش حاضر در قالب یک مطالعه توصیفی – تحلیلی، به تبیین ماهیت و رفع ابهامات در خصوص جایگاه توسعه پایدار به عنوان یک تعهد بینالمللی در حقوق بینالملل میپردازد.
Machine summary:
در حال حاضر نيز برخي معتقدند که توسعۀ پايدار صرفا يک مفهوم در حقوق بين الملل است که مي تواند در راستاي تعيين محتواي ساير قواعد و به عنوان مبنايي براي تفسير تکاملي معاهدات يا حل تعارض ميان هنجارها و منافع و حتي تجديدنظر در محتواي برخي تعهدات معاهداتي عمل کند.
United Nations, Draft conclusions on identification of customary international law, with در حال حاضر به نظر مي رسد با توجه به رويۀ فراگير به تحقق تعهدات راجع به توسعه ، ميتوان توسعۀ پايدار را در مسير تبديل شدن به قاعدة عرفي قلمداد کرد.
بر اين اساس ، احراز وجود نوعي عملکرد بسيار گسترده و هماهنگ ميان دولت هاي جهان ، سازمان هاي بين المللي و ساير نهادها و کنشگران در رابطه با تحقق توسعه نياز است که البته عنصر اعتقاد به الزام حقوقي براي الحاق به آن در جهت شکل گيري عرف بين المللي نيز در قالب تدوين حجم بالاي قطعنامه ها، اعلاميه ها و موافقت نامه هاي بين المللي در رابطه با موضوع به ويژه با مشارکت زياد دولت هاي سرتاسر جهان مي تواند استنباط شود.
رويۀ کلي مشترک و هماهنگ تابعان حقوق بين الملل هرچند در خصوص توسعۀ پايدار همواره اين شائبه وجود دارد که ذيل آن رفع نياز گروه خاصي از دولت ها يعني کشورهاي جنوب پيگيري مي شود که اين موضوع مي تواند عمدتا ناشي از طرح بنيان هاي آن در قالب حق بر توسعه باشد، در حال حاضر بايد پذيرفت که گسترة اين اصل ، ابعاد بسيار وسيع تري پيدا کرده است .
United Nations General Assembly, Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, A/RES/70/1, 2015.