Abstract:
پیشرفت سریع فناوریهای نوین اطلاعاتی و تحلیل دادهها موجب آگاهی از ارزش اقتصادی داده و تبدیل آن به نوع جدیدی از دارایی شده است. در اتحادیة اروپا، پذیرش داده بهعنوان موضوع حقوقی جدید، تحول محسوب نمیشود بلکه آنچه تغییر یافته، مفهوم مالکیت است. با تبدیل داده به منبع حیاتی اقتصاد دیجیتال، توسعة قواعد حقوقی ازجمله حقوق مالکیت اهمیت مییابد. ازاینرو مقالة حاضر ضمن بررسی مفهوم «داده»، در صدد توصیف چالش شناسایی «حق مالکیت بر داده» و تحلیل استدلالهای مخالف و موافق آن برآمده است و وضعیت مالکیت داده را در نظامهای حقوق مالکیت فکری، حقوق اسرار تجاری، حقوق حمایت از داده، حقوق قراردادها و حقوق رقابت مطالعه میکند. ازیک سو نگرش به مالکیت بهعنوان مفهومی بنیادین، در مورد دادهها با ابهام زیادی روبهروست و تمرکز بر مالکیت داده میتواند نگرانیهای اقتصادی و پرسشهای حقوقی جدیدی با خود به همراه آورد. از سوی دیگر، محدودیت در قواعد حقوقی مالکیت داده بیش از این نباید نادیده گرفته شود؛ ساختار نظامهای حقوقی مذکور نیز مبنای کافی برای حمایت از مالکیت دادهها ارائه نمیکند. راهحل، مقررهگذاری دادهها مبتنی بر تعریفی روشن از حقوق مالکیت داده است که ضمن احترام به حقوق بنیادین افراد، اسباب موفقیت در اقتصاد دیجیتال را فراهم آورد.
Machine summary:
١١ بدين ترتيب ، پرسش هاي متعددي از منظر حقوقي و اقتصـادي قابـل طـرح اسـت : مالکيت داده ها چگونه بايد تعريف شود؟ چگونه اين حق جديد در چارچوب حقوق اموال قرار مي - گيرد؟ رابطۀ ميان مالکيت در داده و مالکيت وسـيله اي کـه داده در آن ذخيـره شـده چيسـت ؟ در صورت تعارض ميان حقوق مالکيت در داده و قوانين حمايت از داده چه اتفاقي مـيافتـد؟ حقـوق ، امتيازات ، نظارت ها و محدوديت هايي که مالکيت داده براي مالـک بـه همـراه دارد کـدام اسـت ؟ چگونه اين حقوق و امتيازات توسط ابزار قراردادي قابل انتقال است ؟ چه ابزار، سازکارها يا شيوه - هايي که به طور خودکار اين حقوق و امتيازات را اجرايي کند وجود دارد يا قابل تصـور اسـت ؟ آيـا رفتارهاي کنوني با برخي داده ها به موجب قوانين کپيرايت و پايگاه هاي داده ، در صورت تعريفـي روشن از مالکيت داده ، کارايي خواهند داشت ؟ تا چه ميزان اطمينان از مالکيـت و اجـراي قـانوني آن ، ارزش گذاري داده ها به عنوان دارايي شرکت ها و کسب وکارها را تحت تأثير قـرار خواهـد داد؟ بيترديد پاسخ به اين پرسش هاي چالش برانگيز نيازمند پژوهش و نگارش مقالات آتي اسـت امـا تمرکز مقالۀ حاضر بر شناسايي يا عدم شناسايي حقي تحت عنوان حق مالکيت بر داده و بررسـي آن در نظام حقوق مالکيت فکري و نظام هاي حقوقي مرتبط در حقوق اتحاديۀ اروپا است ، با ايـن توضيح که رويکرد امريکايي تفاوت هاي بسياري از حيث مبنـايي، مـاهوي و شـکلي بـا رويکـرد اروپايي دارد و مجال پژوهش و تحقيق ديگري ميطلبد.