Abstract:
بررسی رفتارهای پرخطر که پیامدهایی ناگوار برای زندگی، سلامتی و رشد روانی و اجتماعی نوجوان به همراه میآورند، دارای اهمیت است. برخی از این پیامدها عبارتاند از: بیماریهای روانی مانند افسردگی (گلدستین، والتون، کانینگهام، تروبریج و مایو2007)، ایدز و بیماریهای جنسی (مارکوییز و گالبن، 2004)، انگیزه پایین تحصیلی و شکست تحصیلی (جنیس، 2002) و درگیری در جرائم گوناگون. مصرف مواد مخدر، خشونت و رفتارهای جنسی عامل بسیاری از مرگ و میرهای سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی محسوب میشوند (لیندربرگ، بوگس و ویلیامز، 2000). گازمن و بوش (2007) نیز چند عامل را که نوجوانان را مستعد رفتارهای پرخطر میسازد، شناسایی کردهاند: در سطح فردی، کسانی که از تواناییها آگاهی ندارند، کسانی که عزت نفس پایینی دارند، کسانی که در گروههای منفی همسالان عضویت دارند، و کسانی که تعهد مدرسهای ضعیفی دارند. عوامل دیگری مانند ارتباط والد ـ فرزندی ضعیف، نظارت والدینی ضعیف (مانند والدینی که از محل نوجوانان خود بیخبرند) و فقدان حمایت خانوادگی نیز مطرح هستند. شگفتانگیز نیست، وقتی والدین خودشان به رفتارهای پرخطر اشتغال دارند، نوجوانان نیز به رفتارهای پرخطر دست بزنند. با وجود جو مدرسهای ضعیف، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی ضعیف، و فقدان یا ضعف روابط اجتماعی، نوجوانان بیسرپرست در خطر بیشتری برای داشتن رفتارهای منفی هستند. جلوگیری از علل و عوامل و بروز این آسیبها به برنامه ریزی نهادهای مرتبط با کودکان و نوجوانان در آموزشوپرورش نیاز دارد. تدوین پیشنویس سند پیشگیری از آسیبهای اجتماعی دانش آموزان شاید با همین احساس مسئولیت شکل گرفت. یکی از راههای پیشبینی شده در این سند آموزش اصول مهارتهای زندگی در مدرسه و توسط معلمان است. بیشتر تحقیقات حاکی از آن هستند که آگاهی از مهارتهای زندگی و آموزش آن در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی نقش مهمی دارد. این مقاله سعی دارد که به نقش اموزش و پرورش و مدارس و معلمان در کاهش اسیب های اجتماعی بپردازد . لذا به بیان اسیب های اجتماعی وسپس به نقش مدارس در کاهش این اسیب ها خواهیم پرداخت.
Machine summary:
مرور پیشینه پژوهش نشان میدهد که در تحقیقات انجام یافته، به تناسب موضوع و هدف بررسی آنها، یک یا چند بعد از آسیبهای اجتماعی و نابهنجاریها و مشکلات رفتاری دانشآموزان یا نوجوانان و جوانان، و نیز علل و عوامل مؤثر بر آنها، بهویژه نقش خانواده، گروههای همسال، عوامل شخصیتی و روانی و مانند آن بررسی شده، اما نقش و تأثیر آموزشوپرورش، مدرسه و معلم بهعنوان یکی از عوامل تأثیرگذار و کاهنده آسیبهای اجتماعی دانشآموزان تاکنون بهطور وسیع مورد بررسی قرار نگرفته است.
نتیجهگیری پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آموزشوپرورش و معلمان در کنترل یا کاهش آسیبهای اجتماعی دانشآموزان انجام شد.
همچنین براساس نتیجه آزمون همبستگی پیرسون معلوم شد که میزان اهمیتدهی به اجرای طرح مدرسههای مراقب توسط مدیران و معلمان، در کاهش آسیبهای اجتماعی دانشآموزان دوره اول متوسطه مؤثر است.
لذا مدیران مدرسهها با اجرای این طرح در مصونیتبخشی به دانشآموزان در برابر آسیبهای اجتماعی، سوءمصرف مواد و رفتارهای پرخطر (گرایش به دخانیات، سوءمصرف مواد، خشونت و روابط ناسالم جنسی)، آسیبهای نوپدید (تلفن همراه و فضای مجازی)، دزدی و بزهکاری، و عوامل مخاطرهآمیز دیگر، از طریق مشارکت و همیاری اجتماعی تا حدی موفق بودهاند.
آموزش مهارتهای زندگی توسط معلمان در کاهش رفتارهای پرخطر و آسیبهای اجتماعی دانشآموزان مؤثر بوده است.
زیرا با آموزش مهارتهای زندگی در مدرسه، دانشآموزان هم از ارزشیابی خود از رفتارهای پرخطر آگاه میشوند و هم بهطور مستقیم در مقابله با نگرشهای معلمان درباره آسیبهای اجتماعی تحتتأثیر قرار میگیرند.
همچنین براساس یافتههای به دست آمده از نمونه مورد بررسی مشخص شد که نظارت در مدرسه در کنترل رفتارهای پرخطر دانشآموزان مؤثر بوده است.