Abstract:
متون درسی دوره مدرسه فرصت ایدهآلی برای تربیت و پرورش شخصیت دانشآموزان محسوب میشود و برای تحقق این مهم اغلب از شخصیتهای برتر و الگو بهره گرفته میشود. سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فرصت مناسبی را برای سیاستگذاران آموزش دوره متوسطه و مؤلفان کتابهای درسی فراهم میآورد تا بتوانند با بهرهگیری از آن، سبک زندگی اسلامی و شیعی را با اتکا بر شخصیت تاریخی و چند وجهی آن حضرت به دانشآموزان مقطع متوسطه آموزش دهند. در این پژوهش که به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته، کتابها و متون درسی دوره متوسطه (اول و دوم) بررسی شده است. یافتههای این مطالعه نشان میدهد که اگرچه تلاش مناسبی در این کتابها برای معرفی فاطمه (س)صورت گرفته، اما بازنمایی ابعاد شخصیتی و سیره آن حضرت در این متون، آنگونه که باید ترسیم نشده است. به طور کلی میتوان گفت که تصویر ارائه شده از آن حضرت در متون درسی عمدتاً متکی بر قالبهای مرسوم، ثابت و تکراری است و بهرغم وجودِ درس «برترین بانو» در پیامهایآسمان پایه هفتم دوره اول متوسطه، ارتقاء کیفی و هدفمند وجوه شخصیتی آن حضرت در کتابهای درسی این مقطع ضروری بهنظر میرسد.
School textbooks are an ideal opportunity to educate and nurture the students’ personalities, and to achieve this goal, often the super patter characters and personalities is used. The sirah and personality of Fatima provides a good opportunity for the policy makers of the high school education and textbook authors, to be able to use it to teach Islamic and Shiite lifestyles based on the historical and multifaceted personality of her to high school students. In this research, which has been done by content analysis, have been reviewed the high school books and textbooks (first and second order).The findings of this study show that although an acceptable effort has been made in these books to introduce Fatima, but the representation of the dimensions of her personality and character has not been drawn as it should be. In general, it can be said that the image of the Supreme Lady in the textbooks seems to be mostly stereotype, and despite some phrases, such as the lesson "The Best Lady" in the book of Sky messages in seventh grade of the first period of high school, the current situation is far from favorable.
Machine summary:
براي توصيف و تفسير وجوه شخصيت حضـرت فاطمـه در متـون درسـي دورٔە متوسـطه ، باهدف شناسايي ، کشف معاني و تحليل مسائل مد نظر مؤلفان اين متـون ، از روش تحليـل محتـوا استفاده شده وبه صورت هدفمند کتاب هاي درسي اين دوره يعني پايه هاي هفتم تا دوازدهم به عنوان جامعه آماري در نظـر گرفتـه شـده اند (کريپنـدورف ، ١٣٩۴، ٢۵ به بعـد، نوريـان ، ١٣٩۴، ص۶۶ به بعد).
با اين اوصـاف ، در کتاب هـاي دوره دوم متوسطه در مقايسه با مقطع اول متوسطه ، اگرچه درس مستقلي به فاطمه زهرا اختصـاص داده نشده است ، اما مي توان گفت که اشارات تفصيلي يا مختصر بـه آن حضـرت بـا بسـامد و فراوانـي بيشتري وجود دارد که در ادامه به ترتيب پايه بررسي و بازشناسي مي شوند: در بين کتاب هاي پايه دهم بيشترين اشاره به فاطمه در کتاب تاريخ اسلام (١) رشته علـوم و معارف اسلامي به چشم مي خـورد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نگاه کلي به انعکاس سيره و شخصيت فاطمه در کتاب ها و متون درسي دوره دوم متوسـطه (جدول شماره ۵)، که در سطور پيشين ترسيم شد، نشان مي دهـد کـه درس مسـتقلي بـراي تبيـين شخصيت آن حضرت در اين کتاب ها پيشي بيني نشده و به جـاي آن در کنـار اطلاعـات تـاريخي ، برخي مباحث مرتبط با سيره ايشان و نيز ارزش هاي متعالي از منظر آن حضـرت و نيـز در مـواردي جايگاه آن حضرت نزد پيامبر و ائمه و به طور کلي شيعيان بيان شده است .