Abstract:
با انقلاب مشروطیت و ایجاد تحول در نظام دادرسی، اجرای عدالت وبرقراری امنیت اجتماعی ازمهمترین مطالبات سیاسی مردم بندر بوشهر بود. این منطقه در یکی از حساسترین برشهای تاریخی عصر قاجار، یعنی دوران گذار از جامعه سنتی به سمت مدرنیته، در زمینه حیات اجتماعی و سیاسی شاهد تحولات عمیقی بود. مقاله پیش رو درصدد است تا با رویکردی نسبتا جامع بر مبنای مندرجات مطبوعات و نشریات، اسناد آرشیوی و کتب، با بهرهمندی از روش تحقیق تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل دادههای تاریخی، علل ناکارآمدی محاکم عدلیه در بندر بوشهر را مورد بررسی تاریخی قرار دهد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که عدلیه بندر بوشهردر انقلاب مشروطه با چه موانعی مواجه بودهاست؟ بهنظر میرسد، عواملی هم چون، عدم تحول ساختارهای اجتماعی و سیاسی لازم در کشور، ناکارآمدی دولت در تامین مالی وگرداندن عدلیه، فقدان قوانین منسجم ومدون نظام قضایی، دخالت و نفوذ قدرتهای محلی مانند فشارها و اغتشاشات ایلات ونفوذ سیاسی رعایای خارجی از موانع جدی فعالیتهای عدلیه در بندر بوشهر بود.
With the constitutional revolutionand the fundamental change in the judicial system, the implementation of justice and the establishment of social security were among the most important political demands of the people of the Iranian ports of the Persian Gulf. This region witnessed profound changes in one of the most sensitive historical sections of the Qajar era, namely the transition from traditional society to modernity in the field of social and political life. The present article seeks to historically investigate the causes and factors of judicial inefficiency in these ports with a relatively comprehensive approach based on the contents of press and publications archival documents and books, using the historical research method based on the description and analysis of historical data. Put. The present study aims to examine the performance and challenges of this office while examining the performance of the judiciary. This study seeks to answer the question of what obstacles and problems the judiciary of Iranian ports in the Persian Gulf has faced? It seems that several factors such as the lack of change in the necessary social and political structures in thecountry, the inefficiency
Machine summary:
در پـژوهش حاضـر تـلاش شـده اسـت ضمن بررسی عملکرد عدلیه ، فرصت ها و چالش های این اداره مورد واکـاوی قـرار گیـرد و بـه ایـن پرسـش پاسخ داده شود که : عدلیۀ بندر بوشهر در انقلاب مشـروطه بـا چـه موانـع و مشـکلاتی مواجـه بـود؟ بـه نظـر میرسد عوامل متعددی چون عدم تحول ساختارهای اجتماعی و سیاسی لازم در کشور، ناکارآمدی دولـت در تأمین مالی عدلیه ، فقدان قوانین منسجم و مدوّن نظام حقوقی، دخالت و نفـوذ قـدرت هـای محلـی، ماننـد فشارها و اغتشاشات ایلات و نفوذ سیاسی اتباع خارجی، از موانع جدی فعالیت هـای عدلیـه در بنـدر بوشـهر بوده است .
ایـن پژوهشگر در مقاله ای دیگر با عنـوان «مؤلفـه هـای مـورد انتظـار مـردم از عدلیـه و تکاپوی دستگاه قضا در برآوردن آن طی سالهای آغازین مشـروطه »٣ (١٣٩٦) کـه بـا همکاری هادی وکیلی و عباس سرافرازی به نگارش درآمـده ، بـه بررسـی انتظـارات مردم از عدلیه در سال های آغازین پس از مشروطه پرداختـه اسـت .
در مورد چگونگی اوضاع دیـوان خانـه در روزنامه وقایع اتفاقیه آمده است : «چون رأی جهان آرای اقدس همایون شاهنشاهی خلدالله ملکه و سلطانه که مظهر عدل و انصاف و اشفاق و اعطاف نسبت بـه عمـوم رعایا و برایاست ، متعلق بر این شده که دیوانخانه های عدلیه در هر یـک از ممالـک محروسه برقرار و امور دعاوی مردم بـیمداهنـه از روی انصـاف و عـدالت گذشـته رفع تعدی و اجحاف از میان آحاد الناس بشود، لهذا ریاست دیوانخانه اعظم پادشاهی را چنان چه در ذیل روزنامه جات دیگر نوشته شده ، بـه عهـده کفایـت امیرالامـراء العظام معتمدالدوله ̂U العلیه واگذار فرمودنـد کـه بـه حسـن کفایـت و درایـت امـور دیوانخانه مبارکه را منتظم بدارد و به دیوانخانه های عدلیه ولایات هر یک امینـی از چاکران قابل دولت جاوید آیت به نیابت خود بفرسـتد و کتابچـه دسـتورالعملی بـه جهت دیوان بیگیان امین که معین میشود و استحضار حکـام ولایـات و امنـای شـرع مطاع علیحده مشتمل بر سی فصل امیرالامراء العظام مشارالیه نوشته به نظـر اقـدس همایون رسانده ، تسلیم دیوان بیگیان گشته و به ولایـات خواهنـد فرسـتاد» (روزنامـۀ وقایع اتفاقیه ، ١٢٧٥ق : نمره ٤٠٧، ص ٢).