Machine summary:
آسموسن دربارۀ این فرضیّه بسیار بحث کرده که بنیادِ مانستانان مانویان آسیایِ مرکزی متأثّر از دینِ بودایی بوده است (Asmussen, 1975: 61 idem, 1965: 254, 260 f.
این جستار ترجمهای است از مقالۀ بو اوتاس (Bo Utas) با مشخصات زیر:“Mānistān and Xānaqāh”, in:Papers in Honour of Professor Mary Boyce (Acta Iranica 24, Hommages et Opera Minora, 11), Leiden, 1985, pp.
شاید این ویژگی، به بهترین نحو، در متنی اویغوری از تورفان نشان داده شده است که محتوایِ آن را پیتر زیمه (Zieme, 1975: 331-338) در مقالهای با نامِ «متنی اویغوری دربارۀ نظامِ اقتصادیِ دیرهایِ مانوی در امپراتوریِ اویغور» (Ein uigurischer Text über die Wirtschaft manichäischer Klöster im uigurischen Reich) وصف کرده است.
در این زمینه، آگاهیهایِ درخورِ توجّهی دربارۀ سمرقند، در متنِ جغرافیاییِ حدودالعالم، به فارسیِ نو (سدۀ چهارمِ هجریِ قمری) ارائه شده است.
حال این واژه را چه خانگاه بخوانیم و چه جایگاه، میتوان چنین برداشت کرد که منظورْ انتقالِ مقرِّ ریاست در مانستانِ مانویها، در دورانِ خلیفه المقتدر، از میانرودان به سمرقند است (ابنندیم/Ibn-an-Nadīm، چاپِ فلوگل، متنِ عربی (Flügel, 338) و چاپِ داج، ترجمۀ انگلیسی (Dodge, 1970: 2/ 805).
این باید همان خانقاهی باشد که مایر14 از آن در دورۀ فرمانرَواییِ سامانیان یاد کرده است (Meier, 1976: n.
حتّی اگر پدیداریِ واژۀ اصیلِ خانگاه، از مانستان16 مستقلّ باشد (Müller, 1915: 217)، به نظر میرسد که احتمالاً کاربُردِ هر دو واژه، کمابیش برایِ نظامِ دیرها، به هم مربوط است.
Upasak, 1975: 30-31) که برایِ تشکیلاتِ بوداییِ مشابهی به کار میرود، به نظر میرسد مستقیماً به صورتِ ārām واردِ پارتیِ مانوی شده است (Boyce, 1977: 14 Andreas-Henning, 1934: 894؛ طبقِ نظرِ هنینگ (1943: 218, n.