Abstract:
پدید آمدن شهرها در یک مکان به دلایل سیاسی، اقتصادی و توانمندی های محیطی بوده اما توسعه و گسترش آن ها در طول زمان صورت گرفته و در هر دوره متناسب با جهت گیری حکومت ها و سیاست های اقتصادی و اجتماعی، در جهات خاصی توسعه یافته اند و سیاست شهرسازی حکومت ها فراز و نشیب های فراوانی به شهرها داده است. شهر کرمان از زمان شکل گیری در دوره ساسانی روند رو به گسترشی از مرکز به پیرامون داشته است به طوری که در ابتدا بر روی ارتفاعات قلعه اردشیر و قلعه دختر احداث شد و پس از آن بر روی زمین های هموار مجاور تا دوره سلجوقیان در جهت غرب به گسترش خود ادامه داد در دوره غزها، قراختائیان – آل مظفر و تیموریان به سمت شمال و در دوره صفویه، زندیه و قاجار به سمت غرب گسترش یافته است به طوری که در دوره قاجار شهر با اهمیتی از نظر وسعت و جمعیت بوده است. هدف تحقیق تحلیل تحولات تاریخی شهر کرمان و عوامل مؤثر بر رشد و توسعه شهری در هر دوره می باشد. روش تحقیق توصیفی و اسنادی است با استفاده از منابع تاریخی و شواهد و مستندات موجود رشد شهری در هر دوره تاریخی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و بر روی نقشه کرمان فعلی شهر کرمان نمایش داده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد کرمان تغییر و تحولات زیادی در بستر مکانی خود داشته است و در هر دوره بر وسعت و جمعیت این شهر افزوده شده است. به طوری که امروزه یکی از کلان شهرهای کشور می باشد. آثار ارزشمند و ارزنده ای از دوره های تاریخی رشد خود دارد که شایسته پاسداری است.
The emergence of cities in one place is due to political, economic and environmental capabilities, but their development and expansion over time and in each period in accordance with the orientation of governments and economic and social policies, have developed in certain directions. And the urban planning policy of governments has given many ups and downs to cities. The city of Kerman has been expanding from the center to the periphery since its formation in the Sassanid period, so that it was first built on the heights of Ardeshir and Dokhtar castles and then on adjacent flat lands until the Seljuk period in the west It continued to expand in the period of the Ghazs, Qarakhtaei-Al-Muzaffar and Timurids to the north and in the Safavid period, Zandieh and Qajar to the west, so that in the Qajar period the city was important in terms of size and population. The purpose of this research is to analyze the historical developments of Kerman city and the factors affecting urban growth and development in each period. The research method is descriptive and documentary. Using historical sources and existing evidence and documents, urban growth in each historical period has been studied and evaluated and shown on the current map of Kerman. The results show that Kerman has undergone many changes and developments in its spatial context and in each period the size and population of this city has increased. So that today it is one of the metropolises of the country. It has valuable and valuable relics of historical growth periods that deserve to be protected.
Machine summary:
شهر کرمان از زمان شکل گيري در دوره ساساني روند رو به گسترشي از مرکز به پيرامون داشته است به طوري که در ابتدا بر روي ارتفاعات قلعه اردشير و قلعه دختر احداث شد و پس از آن بر روي زمين هاي هموار مجاور تا دوره سلجوقيان در جهت غرب به گسترش خود ادامه داد در دوره غزها، قراختائيان – آل مظفر و تيموريان به سمت شمال و در دوره صفويه ، زنديه و قاجار به سمت غرب گسترش يافته است به طوري که در دوره قاجار شهر با اهميتي از نظر وسعت و جمعيت بوده است .
در دوره هخامنشي نيز شهر در واقع هم معلول و هم علت يک سازمان اداري، مديريتي، نظامي، سياسي متمرکز و قاهر بوده ؛ سازماني که براي کارا بودن بنوعي سلسله مراتب اجتماعي و طبقاتي نياز داشت که به خوبي در شکل و ساخت شهر نمايان ميباشد و مشتمل بر دژ حکومتي، شار مياني و شار بيروني بوده و مجموع ساختمان هاي پاسارگارد بر روي فضايي به طول ٢,٥ کيلومتر برپا شده بود(گريشمن ١٣٢:١٣٧٠).
اما آنچه مسلم است شهر کرمان از زمان حکمفرمايي اردشير بابکان به عنوان يک مرکز نظامي در جنوب شرق ايران زمين مطرح گشته است ،(باستاني پاريزي،١٩٥:١٣٦٦) گواه اين مدعا، علاوه بر آنچه در متون تاريخي نقل گشته شده است ، ويرانه هاي دو قلعه بر فراز ارتفاعات جنوب شرقي شهر کرمان امروزي است ، قلعه دختر و قلعه اردشير به نظر ميرسد که قلعه دختر پرستشگاه ناهيد بوده و عملکردي آييني داشته است و اين در حاليست که قلعه اردشير را مي توان ارگ باستاني گواشير (کرمان ) قلمداد نمود.