Abstract:
تشبیه اساسیترین رکن دستگاه بلاغی زبان است که نقش بسزایی در عرصۀ تصویرآفرینیهای بدیع و خیالانگیز ایفا میکند. بررسی انواع تشبیه، مواد تشبیه، تشبیهات نو، ابزار تشبیه و ایستایی و پویایی آن، میتواند بیانگر سبک و زبان خاص شاعر باشد و همچنین تحولات سبکی دستگاه بلاغی را نشان دهد. غزلیات سعدی از جمله آثار ادبی است که در آن انواع تشبیهات مضمر، تفضیلی و مضمر تفضیلی بسیار استادانه به کار رفته است. از این روی، این مقاله با بررسی انواع تشبیهات مذکور در غزلیات سعدی، به نحوی گزینش و ترکیب این امکانات متعدد زبانی در خلق تشبیهات بکر توسط شاعر را مورد واکاوی قرار میدهد. برای نیل به این منظور تمام تشبیهات غزلیات سعدی همراه با وجه شبهها و مشبهٌبههای آن، در قالب پایاننامۀ کارشناسی ارشد استخراج و بررسی گردید؛ بهعبارت دیگر جامعۀ آماری این مقاله کاملترین جامعۀ آماری ممکن است. نتیجۀ این پژوهش حاکی از آن است که کاربرد وجه شبههای متفاوت برای مشبه و مشبهٌبههای یکسان از مهمترین دلایل پویایی تشبیهات سعدی است. این امر سبب تنوع زبانی سعدی شده، ابعاد شباهت طرفین تشبیه را از زوایای مختلف بازنمایی میکند.
Simile is the most substantial pillar in rhetoric that has basically efficacy in imagination. Studying the kinds of simile, simile elements, original simile and dynamism and permanency of simile can be recognized as the style and specific language of poet showing the evolution of rhetoric.Sa′di’s Ghazals is one of the literary works that has employed different kinds of implicit similes, comparative similes and comparative-implicit similes professionally. Therefore, present study aims to figure out the similes in Sa′di’s sonnets to rummage how choice and composition of these elements help the poet to make a new simile.The findings reveal that the employment of different connective likes for alike tenor and vehicle is the most important reason for dynamism of Sa′di’s similis.
Machine summary:
از این روی در مقالۀ حاضر میزان خلاقیت سعدی در کشف وجه شبههای جدید و متنوع بین طرفین تشبیه مورد بررسی قرار گرفته است.
اما تاکنون مقالهای که تنوع و گستردگی وجه شبه را در طرفین ثابت تشبیه و خلاقیتآفرینی در انواع تشبیهات در غزلیات سعدی را مورد بررسی قرار داده باشد، صورت نگرفته است.
سعدی با وارد کردن عنصر مکان (چمنزار، بوستان) و شخصیت (سرو، باغبان) به غزل، جنبه روایی آن را تقویت میکند و خواننده ضمن مواجهه با صحنۀ ایستادن معشوق و خمیدگی سرو، نشستن معشوق پای درخت سرو و نظارگی باغبان، به تشبیه شاعر پی میبرد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} حتی در مواردی که تشبیهات کلیشهای در قالب تشبیه صریح به کار برده شده است، گزینش کلمات بهگونهای است که تناسب خوشآهنگی از با همآیی آرایهها شکل میگیرد و بر نفوذ و قدرت کلام میافزاید.
همچنین علاوهبر کاربرد انواع تشبیه، بهصورت مکرر در غزلیات سعدی قابل مشاهده است که وی با وجود مشبه و مشبهٌبه ثابت، با کشف وجهشبه جدید توانسته است بر زیبایی و خلاقیت کلام خویش بیفزاید که نمونۀ بسیار مشهود آن را در تشبیهاتی که مشبه آن معشوق، عاشق است، قابل بررسی است.
Keywords: Lesan-ol Gheyb Hafez Shirazi, wine, Ghazal (ode), mysticism, effect and regret.