Abstract:
در این مقاله در چارچوب یک رویکرد تحلیلی- استنتاجی، الگویی مفهومی برای تربیت زیستمحیطی بر اساس آموزههای قرآن کریم ارائه خواهد شد. بدین منظور در گام نخست، ازمنظر قرآن کریم و با استناد به مجموعهای از تفاسیر معتبر، انسان موجودی دارای اختیار، عقل، فطرت، واجد هویت جمعی و توأمان برخوردار از ابعاد جسمانی و روحانی توصیف شده است و طبیعت نیز با اوصافی همچون آیت هستی، مسخر انسان، قدسیت، حیاتبخش بشر و مجموعهای قانونمند و منظم معرفی میشود. همین توصیفات متعاقباً مبنای تدوین یک الگوی تربیتی با محوریت محیطزیست قرار خواهد گرفت. مؤلفههای این الگوی تربیتی به ترتیب مشتمل بر مبانی، اهداف، اصول و روشها هستند. بدین ترتیب که در ابتدا برگرفته از توصیفات فوقالذکر، پنج گزاره بهعنوان مجموعه مبانی تربیتی استنتاج میشود. آنگاه برای هر یک از این مبانی پنجگانه به تفکیک، یک هدف، یک اصل و یک یا چند روش تربیتی ارائه میشود. درواقع الگوی تربیتی معرفیشده در این مقاله بر پایه تناظر و توالی منطقی این مبانی، اهداف، اصول و روشها در طول یکدیگر بنا نهاده شده است. الگوی تربیتی پیشنهادشده در اینجا معطوف بهتمامی مبادی تربیتی یعنی شناختی، گرایشی و ارادی است. این الگو منطقاً میتواند شرایطی را به وجود آورد که رابطه انسان با طبیعت تنظیم شود و نهایتاً منجر به آبادانی و صیانت از آن شود. ازاینرو میتوان انتظار داشت که یافتههای پژوهش حاضر، در نظامات رسمی تعلیموتربیت کشور و ایضاً در حوزه فرهنگ عمومی مورداستفاده تصمیمسازان واقع شود.
فی هذه الکتابه ، فی اطار منهج تحلیلی و استنتاجی ، سیتم تقدیم اسلوب مفهومی للتربیه البیيیه علی اساس
تعالیم القران الکریم. لهذا الغرض ، فی الخطوه الاولی ، من منظور القران الکریم واستنادا الی مجموعه من التفاسیر
المعتبره ، یوصف الانسان بانه مخلوق له الاختیار و العقل و الفطره، ذو الهویه الاجتماعیه و ذو ابعاد جسمانیه
والروحانیه معا، والطبیعه یعرف مع اوصاف مثل ایه الوجود ، مسخر الانسان ، والقداسه ، و محیی الانسان ومجموعه
قانونیه ومنظمه. ستشکل هذه الاوصاف لاحقا اساسا لاسلوب تربوی متمحورا حول البیيه. تشمل مکونات هذا
الاسلوب التربوی: المبادي و الاهداف و الاصول و المناهج علی الترتیب. وهکذا ، فی البدایه ، اخذا عن الاوصاف
المذکوره سالفا ، یتم استنتاج خمس عبارات کمجموعه من المبادي التربویه. ثم لکل من هذه المبادي الخمسه ، یتم
تقدیم غرض و اصل و طریقه تربویه واحده او اکثر بشکل منفصل. فی الواقع ، ابتنی الاسلوب التربوی المقدم فی هذه
المقاله علی التناظر و التوالی المنطقیین لهذه المبادی، والاهداف والاصول والاسالیب بشکل طولی واحدا بعد واحد. یرکز
الاسلوب التربوی المقترح هنا علی جمیع المبادي التربویه ، ای الادراکیه والاتجاهیه والارادیه. یمکن لهذا النموذج
منطقا ان یخلق ظروفا تنظم العلاقات الانسانیه مع الطبیعه وتودی فی النهایه الی عمارتها و مصونیتها. لذلک ، من
المتوقع ان یتم استخدام نتايج الدراسه الحالیه من قبل صانعی القرار فی نظامات الرسمیه للتعلیم و التربیه للدوله وکذلک
فی مجال الثقافه العامه.
In this article, in the framework of an analytical-inferential approach, a conceptual model for environmental pedagogy, relying on the teachings of the Holy Quran is presented. For this purpose, in the first step, from the perspective of the Holy Quran and with reference to authentic interpretations, man as described as a creature with authority, intellect, mettle, possessing collective identity, and intertwined with the physical and spiritual dimensions, and nature with attributes such as the verse of existence, blessing Divine, human resuscitative and purposeful, balanced and symmetric system are introduced. These descriptions subsequently form the basis of an educational model on the environment axis. The components of this educational model include the basic, goals, principles and methods, respectively. Thus, initially, from the same descriptions as mentioned above, five propositions are inferred as a set of educational basics. Then, for each of these five basics, in severance of a purpose, a principle, and one or more methods are presented. In fact, the educational model introduced in this article is based on the correspondence and logical sequence of these basics, goals, principles, and methods along each other. It is expected that, the findings of the present study can be used by decision makers in the formal education systems of the country and also in the field of public culture.
Machine summary:
درنظـر گرفتن طبيعت به عنوان يک امانت و موهبت الهي و نيز داشتن يک نگاه اخلاقـي بـه آن (کسـائيان ، ١٣٨٢: ٢) ازجمله راهکارهايي است کـه توسـط طرفـداران ايـن رويکـرد بـراي بـرون رفـت از ايـن وضعيت پيشنهاد شده است و به عنوان مثال ميتوان به پژوهشي سه سـاله بـا همکـاري مجموعـه اي از چند صد دانشمند با محوريت ارتباط دين و زيست بوم که در مرکز اديان جهان در دانشگاه هاروارد انجام گرفته ، اشاره نمود که در آن آمده است ، اديان بايد از آموزه ها و توان بسـيج اجتمـاعي خـود براي پايان دادن به بهره برداري لجام گسيخته انسان از منابع طبيعي و ايجاد روحيه مسئوليت پذيري در راستاي حفاظت از محيط زيست استفاده کنند (شاه ولي ، کاوري زاده ، ١٣٧٨).
البته بايد اين نکته در نظر گرفته شود که هرچند درآيات قرآن کريم به تربيـت زيسـت محيطـي به طور مستقيم اشاره نشده است ، اما به منظور دست يابي به يک الگوي تربيتي ميتوان از آيات قرآن کريم اصولي را استنتاج کرد و براي تحقق آن اصول ، روش هايي عملي و کاربردي را پيشـنهاد داد.
البته بايد اين نکته در نظر گرفتـه شـود کـه هرچند درآيات قرآن کريم به تربيت زيست محيطي به طور مستقيم اشاره نشده اسـت ، امـا بـه منظـور دست يابي به اين الگوي تربيتي ميتوان از آيات قرآن کريم اصولي را استنتاج کـرد و بـراي تحقـق آن اصول ، روش هايي عملي و کاربردي را پيشنهاد داد.