Abstract:
فرارسی فناورانه در سال های اخیر به موضوع مهم در مطالعات مرتبط با توسعه فناوری تبدیل شدهاست. فصل مشترک همه پژوهشها اینست که فرارسی فناورانه ارتباط مستقیم با دانش و جریان آن و ایجاد ظرفیت و انباشت توانمندیهای فناورانه دارد اما موضوع قابل توجه این است که در بیشتر پژوهشها، دوگانه دانش خارجی-دانش بومی وجود دارد و مطالعاتی که به بررسی نقش همزمان و مکمل این دو نوع دانش در فرارسی پرداختهباشند، محدود است. در این پژوهش نقش جریان دانش در فرارسی حوزه فناوریهای خورشیدی بدلیل اهمیت راهبردی این انرژی و همچنین ماهیت خطی بودن نوآوری در آن، بررسی شد. این پژوهش از نوع فنسنجی و بااستفاده از تحلیل استنادی و برروی فرادادههای پایگاه پتنت دِرونت (1980 تا 2017) انجامشد. نتایج نشانداد که کشورهای موفق در ابتدا با استفاده از دانش خارجی، توانستند ظرفیت جذب خود را بالا ببرند. سپس این کشورها بیشتر به دانش درونی خود متکی و در نهایت علاوه بر تامین دانش برای خود، به منبع دانش فناورانه برای سایر کشورها تبدیل شدند. همچنین کشورهای موفق توانستند در مسیر فرارسی علاوه بر اکتساب دانش خارجی، آنرا توسعه داده و دانشی خلقکنند که مورد استفاده روزافزون سایر کشورها قرار گرفته و بدینترتیب نقش واسطِ اصلی اشاعه دانش را پیداکنند.
Technological catch-up has become an important topic in studies of technology development in recent years. The common point of all research is that catch-up is directly related to knowledge and its flow and building capacity and accumulation of technological capabilities of countries.It is noteworthy that in most studies, there is a dual foreign-indigenous knowledge, and studies that have examined the simultaneous and complementary role of these two types of knowledge in catch-up are limited. In this study, the role of knowledge flow in the field of solar technologies due to its strategic importance of it and also the linear mode of innovation in it was investigated. This research was conducted using the method of citation analysis and on the metadata of the Derwent database (1980-2017).The results showed that successful countries were initially able to increase absorption capacity by using foreign knowledge. They then relied more on their indigenous knowledge and eventually, in addition to providing knowledge for themselves, became a source of technological knowledge for other countries. In addition to acquiring foreign knowledge, successful countries were also able to develop it and create knowledge that is used by other countries, and thus find the main mediating role of knowledge diffusion.
Machine summary:
به عنوان نکته حائز اهميت اين کار مي توان گفت اين پژوهش با تمرکز بر شــبکه هاي غيررســمي جريان و اشاعه دانش فناورانه در حوزه انرژي خورشيدي و با استفاده از تحليل استنادي پتنت ، ديدگاه تکاملي به جايگاه کشــورها در اين شبکه و دوره هاي زماني مختلف ارائه داده و ازطريق بررسي تغيير جايگاه کشورها از موقعيت پيرو و گيرنده محض فناوري به موقعيت پيشرو و منبع فناوري ، بينش خوبي براي فهم چگونگي اين فرارسي فراهم مي کند.
International Energy Agency (IEA) / شکل ١: انرژي توليدشده انرژي خورشيدي (گيگاوات ساعت ) از سال ٢٠٠٠ تا ٢٠١٨ (آژانس بين المللي انرژي ، ٢٠٢١) همان طور که در شــکل (٢) نشان داده شده است ، کشــور چين پس از سال ٢٠٠٩ يکباره جهش زيادي را در تعداد پتنت ها داشته است ؛ به گونه اي که توانسته پيش گامان اين حوزه يعني ژاپن ، ايالات متحده و آلمان را پشت سر گذارد و به فرارسي از بعد فناورانه نيز دست يابد.
/ شکل ٢: مقايسه تعداد پتنت هاي انرژي خورشيدي در چهار دوره زماني تاکنون پژوهش ها عوامل مختلفي همچون سياست ها و نظام ملي نوآوري ، ويژگي هاي پايگاه دانش (بينــز و آنادون ١، ٢٠١٨؛ ملکي و رزليو، ٢٠١٩؛ رزليو و ملکي ، ٢٠٢١)، پويايي هاي فرارســي (بينز و همکاران ، ٢٠٢٠؛ ملکي و همکاران ، ٢٠١٨)، چرخه عمر فناوري (هانتلر٢ و همکاران ، ٢٠١٦)، رژيم هاي ِ فناورانه (کروچر و همکاران ، ٢٠٢١)، ويژگي هاي صنعت (هاين ٣ و همکاران ، ٢٠٢٠) ، پنجره هاي فرصت سبز (داي ٤ و همکاران ، ٢٠٢٠؛ لاندينيو همکاران ،٢٠٢٠ ؛ لما و همکاران ،٢٠٢٠) را در فرارسي کشورها ِ در حوزه انرژي هاي تجديدپذير مدنظر قرار داده اند؛ وليکن جاي پژوهش هايي که به بررســي نقش و تأثير هم زمان دانش دروني ، خارجي و جريان دانش بين المللي در فرارسي کشورهاي درحال توسعه در حوزه فناوري هاي انرژي تجديدپذير پرداخته باشد، در ادبيات خالي است ؛ لذا علاوه بر شکاف نظري که در مقدمه بدان اشــاره شد، شکاف کاربردي نيز در ادبيات اين حوزه وجود دارد.