Abstract:
کسانی که در تحقیقات خود با دواوین و جنگهای شعر سر و کار داشتهاند، تأیید میکنند که در اغلب این متون، خلط اشعار شاعران میتواند باعث دشوارشدن تحقیق در متون ادبی شود. نهتنها در شماری از دیوانهای تصحیحشده در دهههای پیش، بلکه در متون تصحیحشده در سالهای اخیر نیز اشتباهاتی از جانب مصححان رخ داده که اغلب معلول کمدقتی آنها در شناسایی شعر و شاعر، و نتیجۀ آن، انتسابهای نادرست بوده است.
در این مقاله، با انتخاب دیوان سلمان ساوجی و با بهرهمندی از برخی نسخ دستنویسِ شاعر، اَشکال و انحاء یکسانیها در دیوان وی و شاعران دیگر، همراه با دلایل احتمالی آنها، بررسی شده است.
Those researchers who are concerned with Divans and collections of poetry (jungs) confirm that, in many a text, the mixing of poets’ compositions can complicate the correcting of literary texts. Not only in some of the Divans emended during the previous decades but also in those texts edited lately, there have occurred mistakes which often result from their editors’ poor attention to the correct identification of verses and their composers, thus leading to wrong attributions. In this article, by choosing Salman-e Savaji’s Divan and making use of some of the poet’s own manuscripts, the shapes, and ways of identical verses in the poet’s divan and those of other poets, together with the possible reasons for such identical instances, have been examined.
Machine summary:
6) غزل هفت بیتی با مطلع زیر در نسخۀ ش994 مجلس (سلمان ساوجی، دیوان: ص418) به نام سلمان درج شده است: مرا آشفته میدارد سر زلف دلارامی چو بلبل میکنم زاری ز سودای گلاندامی نگارنده این غزل را در متنی نامعتبر به نام عبدالمجید تبریزی دید، ولی بنا بر تحقیق مصحح دیوان عبدالمجید، قوجه زاده، این غزل در نسخ دیوان وی در کتابخانۀ ملت استانبول (سدۀ نهم)، حالت افندی (950ق) و دانشگاه استانبول (1307ق) وجود دارد.
1) غزلی پنج بیتی با مطلع زیر، با استناد به نسخههای ش4667 آستان قدس رضوی (سلمان ساوجی، دیوان: ص178) و ش 994 مجلس (همان: ص421-422) به سلمان منتسب شده است: وقت نیامد هنوز کآورمت در کنار؟ عمر به آخر رسید تا کی ازین انتظار غزلی هشت بیتی که حاوی این پنج بیت است، در سفینۀ تبریز، تدوین شده در 721ق به نام ملکمحمود تبریزی، آمده (تبریزی، 1381: 499) و حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده چهار بیت از آن را به ملک محمود تبریزی نسبت داده است (مستوفی، 1387: 752)، چنانکه در فردوس التواریخ نیز به نام او آمده است (ابرقوهی: ج3/145پ).
4) قطعهای هشت بیتی با مطلع زیر، از طریق نسخههای ش598 کتابخانۀ مهدوی (جنگ: ص349)، ش313 میشیگان (سلمان ساوجی، دیوان: ص368) و نسخۀ ش994مجلس (همان: ص304) وارد دیوان سلمان شده است: آمد آن رگ زن مسیح پرست نیش الماس را گرفته به دست این قطعه به شاعران دیگری نیز منتسب است؛ در دیوان انوری به تصحیح مدرس رضوی، با شباهت بسیار به آنچه در نسخۀ مهدوی و نسخۀ مجلس آمده به نام انوری ثبت شده است.