Abstract:
پیادهسازی وامکان تحقق توسعه پایدار کالبدی- فضایی، مستلزم شناخت عناصر و مؤلفههای پایداری بهمنظور دستیابی به یکپارچگی میان بعد کالبدی و سایر ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی میباشد. سکونتگاههای روستایی در بخش مرکزی شهرستان اردبیل بهویژه طی دهه اخیر با تحولات گوناگونی در ابعاد اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی و تحت تأثیر عوامل درونی و بیرونی مواجه گردیده است. این تحولات بهصورت دگرگونیهای کالبدی - فضایی تجلی پیداکرده است. این پژوهش باهدف بررسی سطح پایداری کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستاهایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل و تبیین علل و عوامل اثرگذار در روند پایداری/ ناپایداری آنها صورت گرفته است. جامعه نمونه پژوهش شامل 29 روستا و 360 خانوار بخش مرکزی شهرستان اردبیل میباشد که براساس روش طبقهای (چندمرحلهای) تعیین گردیده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و دادههای موردنیاز به شیوهی اسنادی و میدانی گردآوریشده است. جهت تحلیل دادهها نیز از آزمونهای t تک نمونهای، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندمتغیره(به روش همزمان) و برای ترسیم نقشهها از نرمافزارArc Gis بهره گرفتهشده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بیشتر روستاهای محدوده موردمطالعه به لحاظ وضعیت پایداری کالبدی – فضایی در سطح پایینی قرار دارند. درواقع عوامل و نیروهای بیرونی(برنامههای عمرانی و یا ارائه تسهیلات دولت در حوزه سکونتگاههای روستایی و ...) و سپس درونی(شرایط محیطی، اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی روستاها) زمینههای تخریب پوشش گیاهی، تغییرات کاربری زمین و درنهایت ناپایداری کالبدی-فضایی را فراهم ساخته است.
omponents of sustainability in order to achieve the integration between the physical dimension and other environmental, social and economic dimensions. Rural settlements in the central district of Ardabil Town, especially during the last decade, have undergone various changes in socio-cultural and economic dimensions and have been affected by internal and external factors. These developments have evolved as a physical-spatial transformation. This research was carried out with the aim of investigating the level of physical-spatial stability of rural settlements in the central part of Ardabil city and explaining the causes and factors in their sustainability / unstable process. The population of the study consisted of 29 villages and 360 households in the central district of Ardabil Town which has been determined by a multi-stage method. The research method is descriptive-analytic and the required data are collected in the documentary and field. To analyze the data, one-dimensional t-test, Pearson correlation and multivariate regression analysis (simultaneously) were used to analyze the data. Arc Gis software was used to draw maps. The results of this research show that most of the study areas are located at the lower level due to the physical-spatial stability status. In fact, external factors and forces (development plans or provision of government facilities in the field of rural settlements, etc.), and then internal (environmental, socio-cultural and economic conditions of villages), vegetation degradation, changes Land use and, ultimately, physical-space instability.
Machine summary:
ارزيابي سطح پايداري کالبدي ـ فضايي سکونتگاه هاي پيراشهري (مورد: بخش مرکزي شهرستان اردبيل ) دريافت مقاله : ١٤٠٠/٠٦/٣١ پذيرش نهايي: ١٤٠٠/٠٩/١٦ صفحات : ٢٠٠-١٨٣ علي ناصريمنش ١؛ مدرس مدعو گروه جغرافياي و برنامه ريزي شهري و روستايي، دانشکده ادبيات و علوم انساني ، دانشگاه محقق اردبيلي ، اردبيل ، ايران .
در صورت بندي فرضيه اول پژوهش اشاره شده است که "بيشتر روستاهاي محدوده موردمطالعه به لحاظ وضعيت پايداري کالبدي – فضايي در سطح پاييني قرار دارند"، در جهت سنجش فرضيه نخست و تعيين وضعيت پايداري کالبدي-فضايي روستاهاي مزبور، از آزمون t تک نمونه اي کمک گرفته شده است ، اين آزمون براي بررسي تفاوت ها به مقايسه ميانگين ها ميپردازد.
فرضيه دوم بدين شرح است "سهم عوامل و نيروهاي بيروني(نسبت به دروني) در ناپايداري توسعه کالبدي – فضايي سکونتگاه هاي روستايي موردمطالعه بيشتر است ".
براي آزمون فرضيه دوم (با توجه به نوع فرضيه رابطه اي)، جهت سنجش رابطه بين مؤلفه ها از روش همبستگي پيرسون استفاده گرديد؛ و همچنين براي پيش بيني سهم اثرگذاري هريک از مؤلفه هاي پيش بين (عوامل و نيروهاي دروني و بيروني) در متغير وابسته (سطح پايداري کالبدي – فضايي سکونتگاه هاي روستايي موردمطالعه ) ازتحليل رگرسيون چندمتغيره (به روش همزمان ) استفاده گرديد.
بدين معني که ، سهم عوامل و نيروهاي بيروني(نسبت به دروني) در ناپايداري توسعه کالبدي – فضايي سکونتگاه هاي روستايي موردمطالعه بيشتر است .