Abstract:
پدیده بیخانمانی باتوجه به اهمیت ویژه آن در مسائل اجتماعی امروزه ایران، قابلیت پژوهش از جهات گوناگون را داراست. دراینراستا، پژوهش حاضر در زمینه خانهپاتوقهایی انجام گرفته که درقامت یکی از الگوهای زیست خیابانی مورد توجه کارتنخوابان بوده و بهرغم اهمیت ویژه آن مورد غفلت واقع شده است. این پژوهش درپی ارائه تصویری بالنسبه ژرفانگر از پدیده خانهپاتوق است. پرسش اصلی تحقیق حاضر چنین بوده که اساسا چه عواملی منجر به گزینش خانهپاتوق جهت مراجعه روزمره و یا اسکان موقت درمیان کارتنخوابان شده است؟ بدین منظور از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینهای استفاده شده است. جامعه نمونه شامل گروههای بیخانمانی بوده که در اشکال مختلف، به خانهپاتوقهای شهر مشهد مراجعه کردهاند. ساکنان موقت، مراجعان روزانه، مالکان و متصدیان خانهپاتوقها و درنهایت واسطهگران مواد مخدر، شامل این جامعه بودهاند. گردآوری یافتهها بر اساس نمونهگیری نظری و با استفاده از نمونهگیری گلولهبرفی انجام شده است. در پژوهش حاضر، 15 خانهپاتوق مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با مردان و زنان بیخانمان ساکن موقت یا مراجعهکننده روزانه، مالکان خانهپاتوقها، فروشندگان مواد مخدر، واسطهگران کالاها و مطلعین کلیدی مصاحبه انجام گرفته است. علاوه بر انجام 30 مصاحبه، در پژوهش حاضر از مشاهده نیز بهره گرفته شده است. تحلیل دادهها به روش نظریهزمینهای انجام شده است. برمبنای یافتهها، خانهپاتوق به مثابه پناهگاه و ضمانتبخش امنیت نسبی کارتنخوابان، به عنوان پدیده محوری ذکر شده است. شرایط علّی شامل زیست مسالمتآمیز پاتوق؛ تقابل با جرمانگاری، غریبگی با گرمخانهها و خانهپاتوقها؛ و مقوّم درآمدزایی بوده است. شرایط زمینهای شامل خانهپاتوق در قامت مهمانخانه کارتنخوابی، بهرهمندی از اطلاعات خیابانخوابی و تمایل به پنهانسازی هویت خویش بوده و شرایط مداخلهای شامل عضویت در شبکه معتادان خانهپاتوق، روابط عاطفی و تسهیلات حوزه مواد مخدر است. استراتژیهای استمراربخشی به تعاملات شبکهای درآمدزا، کنشهای مخاطرهآمیز ضمانتبخش اعتبار، درآمدزایی در امر اسکان، واسطهگری و قاعدهمندسازی رفتوآمد شناسایی شده است. درنهایت پیامدها شامل محرومیت از خدمات سازمانهای مردمنهاد، آسیبپذیری زنان و تشدید اعتیاد است. نتایج حاکی از آن است که رواج الگوهای درآمدی و شبکهای و ازسویی شکلیابی شبهمهمانخانه معتادان، نقش مهمی در استقبال از خانهپاتوقها ایفا کرده است. درنهایت غریبگی با گرمخانه و نامتناسبدانستن آن با جایگزینی بهنام خانهپاتوق پاسخ داده شده است.
Machine summary:
مطالعه جامعه شناختی پدیده زیست غیررسمی کارتن خوابان در خانه پاتوق های شهر مشهد مجید فولادیان ١، مرتضی دّیاری 2 تاریخ دریافت : ١٣٩٨/٠٢/٢٨ تاریخ پذیرش : ١٤٠٠/٠٢/٠٦ چکیده پدیده بیخانمانی باتوجه به اهمیت ویژه آن در مسائل اجتماعی امروزه ایران ، قابلیت پژوهش از جهات گوناگون را داراست .
دراین راستا، پژوهش حاضر در زمینه خانه پاتوق هایی انجام گرفته که درقامت یکی از الگوهای زیست خیابانی مورد توجه کارتن خوابان بوده و به رغم اهمیت ویژه آن مورد غفلت واقع شده است .
پرسش اصلی تحقیق حاضر چنین بوده که اساسا چه عواملی منجر به گزینش خانه پاتوق جهت مراجعه روزمره و یا اسکان موقت درمیان کارتن خوابان شده است ؟ بدین منظور از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای استفاده شده است .
درحقیقت رویکرد پژوهش حاضر ژرفانگر بوده و پرسش هایی اساسی را دنبال میکند: الگوی زیست پنهان در خانه پاتوق های موجود از چه قرار است ؟ چه شرایطی منجر به شکل گیری پدیده خانه پاتوق شده است ؟ راهبردهای کارتن خوابان درمقام عاملان اجتماعی درنسبت با آن چیست ؟ پیامدهای چنین زیستی درنهایت چه خواهد بود؟ پیشینه و ملاحظات نظری بررسی پژوهش های انجام گرفته گویای این است که در ایران پژوهشی به مطالعه پدیده خانه - پاتوق ها ورود پیدا نکرده است .
خانه پاتوق محلی است در آن گروه های مصرف کننده مواد مخدر و افراد بیخانمان با حضور روزانه یا هفتگی درپی تأمین نیازهای روزمره خویش اند.
- Miranda Jane Cunningham & Anita Slade (2017): Exploring the lived experience of homelessness from an occupational perspective, Scandinavian Journal of Occupational Therapy, DOI: 10.