Abstract:
خواب و رویا به سبب ماهیت سیال خود از دیر باز تاکنون مورد تاویل و تفسیر قرار گرفته است و از آن جا که عرفا نوعا اهل تاویلاند، توجه آنها به این مقوله چندان دور از انتظار نمینماید. دلیل دیگر توجه عرفا به خواب و رویا، میتواند آیاتی از قرآن کریم باشد که در آنها از خواب و تعبیر آن سخن به میان آمده است؛ داستان قرآنی یوسف پیامبر (ع) معروفترین این آیات است. نویسنده در این مقاله کوشیده است با توجه به متون مهم عرفانی مانند کشف المحجوب، مرصاد العباد، رساله ی قشیریه، مثنوی و... دیدگاههای عرفای معروفی چون ابن عربی و کلابادی و.... به مقولهی خواب و رویا از دیدگاه عارفان اسلامی بپردازد و دسته بندیای از آراء آنان به دست دهد. در پایان نیز به اشاره، خلاصهای از دیدگاه روان شناسان نام داری چون فروید و یونگ دربارهی خواب و رویا آورده شده و در مورد مشابهتها و تفاوتهای آن با دیدگاه عرفا بحث گردیده است.
Dream has traditionally been subjected to interpretation and explanation because of its
fluid nature. As mystics are usually involved in interpretation, their attention to dream is
not unexpected. Another probable reason for mystics’ attention to dream is that the Holy
Quran, in some of the verses, talks about dream; the Quran story on Joseph is the most
well-known one. Considering the main mystic texts such as Kashf-Al Mahjub, Mersad-
Al-Ebad, Resaleye Qashirie, Masnavi, etc., and viewpoints of famous mystics such as Ibn
Arabi and Kolabadi, the author tried to address dream from the viewpoint of the mystics,
and to classify their views. Moreover, a brief summary of some famous psychologists’ views
such as Freud and Yung on dream are presented, and their similarities and differences with
mystic views are discussed.
Machine summary:
به اين ترتيب به نظر مي رسد کشف مجرد و مخيل در همان خواب نيک يا روياي صالح ، در دسته بندي نجم الدين رازي مي گنجد و اضعاث احلام نامي است که بر خيال مجرد صدق مي کند.
(رازي ، ١٣٧٣: ٢٩١-٢٩٢) در اين قسمت براساس دسته بندي عزالدين کاشاني که به نظر سنجيده ترين دسته بندي اي است که تمام خواب ها را از ديدگاه عرفا در بر مي گيرد، انواع خواب عنوان گذاري شده و نظر ساير عرفا در ضمن اين تقسيم بندي ذکر مي شود: ٢-٢-١- کشف مجرد: اين نوع از خواب به خصوص بر خواب هايي صدق مي کند که در آن ها بيننده ي خواب خداوند يا پيامبر اسلام را ديده يا سخناني از ايشان شنيده است و از آن جايي که به نظر عرفا شيطان توانايي درآمدن به هيات پيامبر و يا نماياندن خود، به عنوان حضرت حق را ندارد، پس اين گونه از خواب ، روياي صادقه و کشف مجرد از جسم و برآمده از روح اهل سلوک است .
٢-٣-تاويل رويا از نظر عرفا خواب هاي نوع اول همچنان که اشاره رفت ، نياز به تفسير ندارد اما تعبير و تفسير خواب هاي نوع دوم (کشف مخيل ) در بسياري از متون مهم عرفاني مورد توجه قرار گرفته و نمونه هايي از اين گونه خواب ها، گزارده شده است .