Abstract:
در سال های اخیر مطالعاتی در مورد شناسایی آثار ژئومورفیکی بزرگ مقیاس مرتبط با تغییرات اقلیمی کواترنری در منطقه صورت گرفته است. با این حال، بسط دانسته ها در مورد چگونگی تکامل اشکال دامنه ای منطقه در گذشته، بدون تحلیل های دقیق اشکال ژئومورفیکی دامنه ای امکان پذیر نیست و بدون این تحلیل ها، اطلاعات مرتبط با چنین مناطقی ناقص خواهد بود. رودسنگ ها از جمله اشکال مرتبط با اقلیم های گذشته در دامنه شمالی توده نفوذی کوه کیامکی در شمال غرب هستند که در کنار سایر اشکال پریگلاسیری منطقه، آثاری از تغییرات اقلیمی هولوسن را در خود دارند. رودسنگ قلعه به طول 630 متر و عرض متوسط 80 متر، مهم ترین و کامل ترین این رودسنگ ها به شمار می آید. در پژوهش حاضر سعی شده است که تغییرات اقلیمی هولوسن بر اساس داده های حاصل از کار های میدانی و تفسیر ویژگی های رودسنگ قلعه مورد ارزیابی قرار گیرد. رویش و استقرار درختچه ها در دورتادور رودسنگ های منطقه، ساختمان رودسنگ و وجود سه لایه مجزا، از جمله شواهد قابل استناد برای این تغییرات هستند. بر اساس نتایج این تحقیق، رودسنگ مورد مطالعه در واقع مشابه همنوعان خود در سایر مناطق دنیاست و در زمره رودسنگ های ارتفاعات پایین تر و دامنه های پرشیب و رودسنگ هایی که بر روی بستری از خاک سطح دامنه قرار گرفته اند، واقع شده است. باوجود ناچیز بودن تغییرات اقلیمی هولوسن، وجود عواملی همچون شرایط مناسب هوازدگی سنگ های سازنده دامنه در ناحیه منبع، فعال بودن سازوکار های حمل نظیر بهمن های سنگی و فرایند جریان دانه ای با پوشش یخی، و شدت فعالیت فرایند ذوب و یخبندان در شرایط عاری از پوشش یخی، فعالیت رودسنگ را در دوره های سرد هولوسن شدت بخشیده است. در زمان حاضر چهار دوره گرم کنونی، دوره همزمان با عصر کوچک یخبندان، دوره گرم هولوسن فوقانی و دوره سرد همزمان با عصر آهن از روی ویژگی های رودسنگ مذکور قابل شناسایی است.
In recent years there has been studies concerning the investigation of macro-scale geomorphic proxies of Quaternary climatic changes in the study area. Without detail analysis of slope geomorphic features, there can be little progress on expanding the knowledge of past slope development in the northwestern Iran high mountain environments. Consequently, the information pertaining to these Quaternary environments has remained rather rudimentary. Block streams are among landforms that relate to past climatic changes on Northern slope of Keyamaky Mount. The paper describes the Ghal-e blockstream as the most important and complete blockstream in study area with dimensions in 630m. longitude and meanly 80m. width. In this study, Holocene climatic changes evaluation is based on data gained from field studies and interpretation of Ghal-e blockstream characteristics. Botanical development and rehabilitation of small trees around blockstream, blockstream structure and existence of three distinct layers are reliable proxies for Holocene climatic changes. The results showed that the characteristics described for Ghalee blockstream closely resemble those of other areas in the world. This blockstream is among low altitude and steep slope blockstreams that settled on superficial slope deposits containing blocks. In spite of insignificant climatic changes in Holocene, the existence of factors such as fit conditions for bedrock weathering, activity of rock avalanches and frost-coated clast flows as transportation mechanisms, and activity of frost and melt process have been result severe blockstream activity in study area. However, four periods including present warm period, little ice age synchronous period, upper Holocene warm period, and iron epoch synchronous cold period are recognizable based on blockstream characteristics.
Machine summary:
رودسنگ قلعه در دامنة شمالي کوه کيامکي در شمال غرب ايران و دلالت آن بر تغييرات اقليمي هولوسن داود مختاري *- دانشيار گروه پژوهشي جغرافيا، دانشگاه تبريز پذيرش مقاله :١٣٨٦/١١/١٣ تأييد نهايي:١٣٨٦/١٢/٢٦ چکيده در سال هاي اخير مطالعاتي در مورد شناسايي آثار ژئومـورفيکي بـزرگ مقيـاس مـرتبط بـا تغييـرات اقليمـي کواترنري در منطقه صورت گرفته است .
باوجود ناچيز بودن تغييرات اقليمي هولوسن ، وجود عواملي همچون شرايط مناسب هوازدگي سنگ هـاي سـازندة دامنـه در ناحيه منبع ، فعال بودن سازوکارهاي حمل نظير بهمن هاي سنگي و فرايند جريان دانه اي بـا پوشـش يخـي ، و شدت فعاليت فرايند ذوب و يخبندان در شرايط عاري از پوشش يخي ، فعاليت رودسنگ را در دوره هاي سرد هولوسن شدت بخشيده است .
با توجه به ارتفاع زياد و جهـت گيـري دامنـة شـمالي کـوه کيامکي و نيز فقدان عوامل تأثيرگذار ديگر - نظير عامل فعاليت هاي تکتونيکي و نـاچيز بـودن دخالـت هـاي انساني - به نظر مي رسد که منطقة موردنظر نمونة موردي خوبي براي طرح موضوع ارتباط فرايندهاي دامنـه اي با تغييرات اقليمي است ، به ويژه اينکه اشـکال مختلـف ديگـري مثـل درة نامتقـارن ، مخـروط افکنـة پرسـيان ، دامنه هاي تالوسي ، تراس هاي رودخانه اي و دره هاي پرشده که با اقليم هاي حاکم در گذشته بر منطقـه مـرتبط انـد، نيز در محدوده حوضه آبريز وجود دارند (شکل ٢).
R. , 1983, Geo-botanical evidence of late quaternary mass wasting in block field areas of Virginia, Earth Surface Processes and Landforms, Volume 8, Issue 5 , Pages 439 – 450.