Abstract:
عناصر و کنشگران اصلی نظام حکمرانی کشور کارکردها و نقشهای متعدد و کاملی دارند که در صورت شفاف نبودن عملکرد آنان، جلب مشارکت عمومی و ظهور حاکمیت مردم تضعیف میشود. مجلس نیز بهعنوان مهمترین نهاد مردمسالار و عنصر تجلی اراده عمومی که به قانونگذاری و نظارت در کشور میپردازد، از این امر مستثنا نیست و باید بیش از پیش خود را در معرض عموم قرار دهد و در راستای تحقق شفافیت پارلمانی اقدام کند. یکی از مهمترین ابعاد شفافیت پارلمانی، شفافیت آرای نمایندگان مجلس است که در جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر محل چالش حقوقدانان بوده و طرحها و لوایحی نیز در همین خصوص توسط مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شدهاند؛ اما هیچکدام به سرانجام نرسیدهاند. فارغ از دلایل عدم تصویب طرحها و لوایح مزبور، پرسش اصلی پژوهش آن است که در نظام حقوقی ایران امکان شفافیت آرای نمایندگان وجود دارد یا خیر؟ در همین زمینه و مبتنی بر بررسیهای صورتگرفته، این نوشتار با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی به این برایند میرسد که مستفاد از اصول قانون اساسی، سیاستهای کلی نظام و رویکرد مفسر قانون اساسی و برداشت قانونگذار عادی، امکان «شفافیت آرای نمایندگان» منطبق بر موازین حقوقی است. البته واضح است که این اصل مطلق نیست و مقید به استثنائاتی از جمله رعایت منافع عمومی و مصالح ملی است.
The main actors of the governance system have multiple and complete functions. If their actions aren't clear, attracting public participation and the emergence of people's rule will be weakened. The Parliament, as the most important pillar of Democracy and the most important element of public will, that legislates and controls the whole system, is under this rule as well. So, Parliament should expose itself to the public and try to realize parliamentary transparency. One of the most important aspects of parliamentary transparency is “the transparency of voting”. It has raise debates among lawyers over recent years in Iran. Many bills in this regard were initiated by the Parliament but didn't pass through. Regardless of reasons for the disapproval, the main question is whether the transparency of voting is ever possible or not. In this regard and based on studies through Descriptive-Analytical method, we reached the point that according to the Constitution, General Policies of the State, Constitution interpreter’s view, and legislature interpretation of laws, the transparency of voting is completely legal and possible. Transparency of voting has exceptions like respecting the public interests and national interests.
Machine summary:
فارغ از دلايل عدم تصويب طرح ها و لوايح مزبور، پرسش اصلي پژوهش آن است که در نظام حقوقي ايران امکان شفافيت آراي نمايندگان وجود دارد يا خير؟ در همين زمينه و مبتني بر بررسيهاي صورت گرفته ، اين نوشتار با بهره گيري از روش توصيفي- تحليلي به اين برايند مي رسد که مستفاد از اصول قانون اساسي، سياست هاي کلي نظام و رويکرد مفسر قانون اساسي و برداشت قانونگذار عادي، امکان «شفافيت آراي نمايندگان » منطبق بر موازين حقوقي است .
شفافيت آراي نمايندگان در انديشه سياسي مدرن در انديشه سياسي مدرن اصل شفافيت به عنوان يکي از شاخص ها و مؤلفه هاي بنيادين نظريه حکمراني خوب ٣ مطرح شده است (طاهري و ارسطا، ١٣٩٥: ٤) که به موجب آن اطلاعات قابل اتکا و به هنگام اقتصادي، سياسي، اجتماعي به صورت قاعده مند و دقيق در دسترس همه ذينفعان مرتبط قرار ميگيرد )٤ :٢٠٠٥ ,Bellver ;٣٤ :١٩٩٨ ,Mitchell(.
در پاسخ به استدلال مخالفان شفافيت آراي نمايندگان ، اشاره به چند نکته ذيل ضروري به نظر مي رسد: اول - هرچند ممکن است شفافيت آرا موجب نفوذ گروه هاي فشار به نمايندگان شود، اما تحقق کامل شفافيت در تمام محورها و گردش آزاد اطلاعات ، خود تضميني جهت عدم تحقق فشار لابيست ها به نماينده خواهد شد و همه رفتارهاي نامشروع و رانتي نماينده در دسترس عموم ، نهادهاي علمي و پژوهشي و جامعه ذينفعان قرار خواهد گرفت (٦٤٠ :٢٠٠٣ ,Aidt) و افزون بر نظارت افکار عمومي، نهادهاي ناظر نيز امکان پيگيري سوءاستفاده از موقعيت ها را بيش از پيش پيدا ميکنند.