Abstract:
معاد یکی از اصول اعتقادی دین اسلام و مورد تاکید فراوان قرآن است. آیا هر نگرشی به انسان میتواند با معاد قرآنی سازگار باشد؟ هدف این مقاله، ارائه حقیقت معاد قرآنی و نگرشی صحیح به انسان است که بنا بر آن، معاد قرآنی معنا مییابد. روش این مقاله در جمعآوری اطلاعات، کتابخانهای و در حل مسئله، توصیفی ـ تحلیلی است. مهمترین یافتههای این مقاله عبارتاند از: 1. دوساحتی بودن انسان بهروشنی از آیات «توفّی» به دست میآید؛ بنابراین انسان دارای جسم مادی و روح مجرد است؛ 2. مادیگرایان و مشرکان مکه در صدر اسلام و برخی متکلمان با نگرش مادیانگارانه صرف به حقیقت انسان، همگی در تصویر صحیح از معاد دچار اشکالاند؛ 3. تنها نگرش صحیح به انسان که با معاد قرآنی سازگار است، نگرش فلاسفه اسلامی و برخی دیگر از متکلمان به انسان است که بنا بر آن، روح مجرد انسان پس از مرگ، باقی است و در قیامت به بدن او بازمیگردد.
Human seeks perfection by nature. This great tendency puts man in the path of movement and growth. Knowing the last level of perfection and the place of its realization has a great role in guiding human behavior and actions. I have investigated the Holy Quran‟s viewpoint about the place of realization of the final perfection of human being, in this research, using the library research method and a descriptive-analytical method and following the rules of thematic interpretation. This research shows that according to Qur'an‟s verses, all the three states of being, i.e. the world, the intermediate world, and the Day of Resurrection, are places where the final perfection of human being occurs; and corresponding to the existential capacity of each world, human can achieve a degree of his/her final perfection. Such perfection takes place in this world by performing optional actions. The Quranic verses, which talk about nourishment, guidance and improvement in the intermediate world, indicate the realization of the final perfection in that world; and are approved by many Islamic narrations as well. The Holy Qur‟an frequently mentions some issues that can be used to prove the realization of the final perfection in the Day of Resurrection, including: the exit of some people from the Hell, mercy and forgiveness and greetings in Heaven, refinement of the soul of the ones living in Heaven, the request for the completion of light and the luminous movement of the inhabitants of Heaven, their glorification and praise of God, intuition of God and visiting Him in the Heaven and nourishment of the inhabitants of Heaven.
Machine summary:
تنها نگرش صحيح به انسان که با معاد قرآني سازگار است، نگرش فلاسفه اسلامي و برخي ديگر از متکلمان به انسان است که بنا بر آن، روح مجرد انسان پس از مرگ، باقي است و در قيامت به بدن او بازميگردد.
در بيان مصداق «معاد» در اين آيه، احتمالات مختلفي ذکر شده است؛ مانند مکه، مرگ، روز قيامت، مقام محمود يا هر امر مطلوب که همة موارد پيشين را دربرگيرد؛ اما با توجه به سياق آيات پيشين که دربارة موسي( و بنياسرائيل است که از رنج و شکنجه نجات يافتند و تورات بر آنان نازل شد و با تمسک به آن، امامان و وارثان زمين شدند، معلوم ميشود که در اينجا نيز مراد آن است که خداوند پيامبر( را که قرآن را تلاوت و تبليغ و به آن عمل کردند، نجات ميدهد و به مکه بازميگرداند.
بنا بر تفسيري که از توفّي در بيان حقيقت مرگ گذشت، از ديدگاه قرآن، جسم انسان در دنيا مادي است و روح او که مجرد است، تمام و کمال قبض ميگردد.
ازآنجاکه نگرش اين گروه با نگرش قرآن به انسان (ترکيب از جسم مادي و روح مجرد) مطابقت ندارد، نميتواند تصويري معنادار به معاد ببخشد؛ زيرا حقيقت معاد قرآني عبارت است از مرگِ انسان در دنيا، زندگي مجدد او پس از مرگ و بازگشت به سوي خداوند.
تنها نگرش صحيح به انسان که با معاد قرآني سازگار است، نگرش فلاسفه و برخي ديگر از متکلمان است که مطابق با نگرش انسانشناختي قرآن کريم است و بنا بر آن، روح مجرد انسان، پس از مرگ باقي مانده، تمام و کمال قبض ميشود و در قيامت به بدنها بازميگردد.